Gustav Radbruch: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne merytoryczne |
m styl |
||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
Przeszedł do historii głównie dzięki tzw. [[formuła Radbrucha|formule Radbrucha]] (''lex iniustissima non est lex''- prawo nieprawne nie jest prawem), zgodnie z którą przepisy prawa pozytywnego (stanowionego) (''lex''), które są "rażąco, w najwyższym stopniu sprzeczne" z prawem naturalnym (''ius''), mogą i powinny być w procesie stosowania prawa traktowane tak, jakby w ogóle nie obowiązywały. |
Przeszedł do historii głównie dzięki tzw. [[formuła Radbrucha|formule Radbrucha]] (''lex iniustissima non est lex''- prawo nieprawne nie jest prawem), zgodnie z którą przepisy prawa pozytywnego (stanowionego) (''lex''), które są "rażąco, w najwyższym stopniu sprzeczne" z prawem naturalnym (''ius''), mogą i powinny być w procesie stosowania prawa traktowane tak, jakby w ogóle nie obowiązywały. |
||
O formule Radbrucha należy mówić w odpowiednim kontekście historycznym. Przed [[II wojna światowa|II wojną światową]] w zachodniej [[filozofia prawa|filozofii prawa]] dominował skrajny, ortodoksyjny [[pozytywizm prawniczy]] zakładający, że każda norma prawna, wydana przez odpowiedni organ państwowy w odpowiedniej formie i w odpowiedni sposób jest częścią systemu prawa i bezwzględnie |
O formule Radbrucha należy mówić w odpowiednim kontekście historycznym. Przed [[II wojna światowa|II wojną światową]] w zachodniej [[filozofia prawa|filozofii prawa]] dominował skrajny, ortodoksyjny [[pozytywizm prawniczy]] zakładający, że każda norma prawna, wydana przez odpowiedni organ państwowy w odpowiedniej formie i w odpowiedni sposób jest częścią systemu prawa i jest normą bezwzględnie obowiązującą. |
||
Test dla pozytywizmu prawniczego przyniosła praktyka [[III Rzesza|III Rzeszy]], której instytucje stanowiły prawo zgodnie z pozytywistycznymi kryteriami legalności, ale z pogwałceniem podstawowych zasad [[etyka|etycznych]] (por. [[Ustawy Norymberskie]]). Orzeczenia [[Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze|Trybunału Norymberskiego]] musiały się zatem odwoływać nie do niemieckiego prawa stanowionego (''lex''), ale do "prawa naturalnego" (''ius'') i moralnych ocen sędziów. |
Test dla pozytywizmu prawniczego przyniosła praktyka [[III Rzesza|III Rzeszy]], której instytucje stanowiły prawo zgodnie z pozytywistycznymi kryteriami legalności, ale z pogwałceniem podstawowych zasad [[etyka|etycznych]] (por. [[Ustawy Norymberskie]]). Orzeczenia [[Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze|Trybunału Norymberskiego]] musiały się zatem odwoływać nie do niemieckiego prawa stanowionego (''lex''), ale do "prawa naturalnego" (''ius'') i moralnych ocen sędziów. |
||
Wersja z 21:33, 30 sie 2010
Gustav Radbruch (ur. 21 listopada 1878 w Lubece, zm. 23 listopada 1949 w Heidelbergu) – niemiecki filozof i profesor prawa, przedstawiciel neokantowskiej szkoły badeńskiej. Minister sprawiedliwości Rzeszy w drugim gabinecie kanclerza Josepha Wirtha ( październik 1921- listopad 1922) i dwu gabinetach Gustava Stresemanna ( sierpień - listopad 1923)
Przeszedł do historii głównie dzięki tzw. formule Radbrucha (lex iniustissima non est lex- prawo nieprawne nie jest prawem), zgodnie z którą przepisy prawa pozytywnego (stanowionego) (lex), które są "rażąco, w najwyższym stopniu sprzeczne" z prawem naturalnym (ius), mogą i powinny być w procesie stosowania prawa traktowane tak, jakby w ogóle nie obowiązywały.
O formule Radbrucha należy mówić w odpowiednim kontekście historycznym. Przed II wojną światową w zachodniej filozofii prawa dominował skrajny, ortodoksyjny pozytywizm prawniczy zakładający, że każda norma prawna, wydana przez odpowiedni organ państwowy w odpowiedniej formie i w odpowiedni sposób jest częścią systemu prawa i jest normą bezwzględnie obowiązującą.
Test dla pozytywizmu prawniczego przyniosła praktyka III Rzeszy, której instytucje stanowiły prawo zgodnie z pozytywistycznymi kryteriami legalności, ale z pogwałceniem podstawowych zasad etycznych (por. Ustawy Norymberskie). Orzeczenia Trybunału Norymberskiego musiały się zatem odwoływać nie do niemieckiego prawa stanowionego (lex), ale do "prawa naturalnego" (ius) i moralnych ocen sędziów.
Radbruch pisał:
Wtedy zastosowano formułę Radbrucha pozwalająca rozpoznać i wyeliminować ustawowe bezprawie (Unrecht). Formułę Radbrucha zaczął wykorzystywać Federalny Trybunał Konstytucyjny najpierw w odniesieniu do prawa Niemiec nazistowskich, a w latach 90. także prawa NRD (w szczególności słynnego przypadku strzelców na murze). Koncepcje Radbrucha przesunęły tym samym niemiecką doktrynę prawa od coraz bardziej niepopularnego pozytywizmu prawnego ku koncepcjom prawnonaturalnym.
W III Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny nie odwołał się do formuły Radbrucha. Opowiedziano się za pozytywistyczną koncepcją prawa, co spowodowało nieuchylenie systemu prawa uchwalonego w okresie PRLu, mimo że było ono w wielu przypadkach niemoralne i niehumanitarne. W Polsce przyjęto koncepcję Harta – skazanie ale na mocy przepisów wprowadzonych później, ex tunc.
Patrz także
Bibliografia
- Gustaw Radbruch, Wstęp do prawoznawstwa, Trzaska, Evert & Michalski, Warszawa 1924.
- Gustaw Radbruch, Zarys filozofji prawa, Księgarnia Powszechna, Warszawa-Kraków, 1938.
- Jerzy Zajadło, Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego, Arche, Gdańsk 2001
- Jerzy Zajadło, Dziedzictwo przeszłości. Gustaw Radbruch: portret filozofa, prawnika, polityka i humanisty, Arche, Gdańsk 2007