Czarny obelisk Salmanasara III

Czarny obelisk Salmanasara III w zbiorach British Museum (Room 6: Assyrian sculpture).

Jehu, król północnego królestwa Izraela, składający trybut Salmanasarowi III - jeden z paneli czarnego obelisku

Czarny obelisk Salmanasara III – kamienny, czworoboczny obelisk odnaleziony w 1846 roku przez Austena H. Layarda w czasie wykopalisk w Kalchu (obecne Nimrud w północnym Iraku). Upamiętnione na nim zostały militarne dokonania asyryjskiego króla Salmanasara III (858-825 p.n.e.). Zabytek ten znany jest przede wszystkim z umieszczonego na nim przedstawienia Jehu, wzmiankowanego w Biblii króla Izraela. Obecnie obelisk znajduje się w zbiorach British Museum.

Władcy asyryjscy stawiali obeliski w określonych celach. Umieszczano na nich swego rodzaju polityczną propagandę. Pomniki miały za zadanie świadczyć o doniosłych dokonaniach panujących. W odróżnieniu od sumeryjskich, akadyjskich i egipskich płaskorzeźb, na których przedstawione sceny miały charakter symboliczny, płaskorzeźby asyryjskie charakteryzowały się realizmem. Dlatego czarny obelisk jest ważnym źrdódłem dla odtworzenia realiów historycznych czasów Salmanasara III.

Obelisk powstał pod koniec panowania Salmanasara III. W roku 825 p.n.e. wystawiony został w Kalchu w miejscu publicznym. W Asyrii trwała wówczas wojna domowa o władzę pomiędzy synami Salmanasara III.

Opis

Czarny obelisk Salmanasara III wykonany został z czarnego wapienia. Ma wysokość 1,98 metra i szerokość 0,46 metra. Szczyt obelisku zwęża się schodkowo ku górze. Na każdym z jego czterech boków znajduje się pięć umieszczonych jeden nad drugim paneli z przedstawieniami reliefowymi. Panele te są częściami pięciu ułożonych w układzie pasowym scen obiegających obelisk dookoła. Każdej scenie towarzyszy umieszczona ponad nią inskrypcja w piśmie klinowym wyjaśniająca co zostało na niej przedstawione. Inskrypcje klinowe pokrywają również szczyt i dół obelisku.

Wszystkie sceny obelisku przedstawiają składanie trybutu przed władcą asyryjskim. W kolejności od szczytu do podstawy ukazują one odpowiednio: (1) składanie trybutu przez króla Suę z Gizanu (południowo-zachodni Iran); (2) składanie trybutu przez Jehu z rodu Omri (północne królestwo Izraela); (3) składanie trybutu przez nienazwanego z imienia władcę z kraju Musri (Egipt?); (4) składanie trybutu przez Marduk-apil-usura z Suhi (rejon środkowego Eufratu); (5) składanie trybutu przez Qalparundę z Patiny (region wokół miasta Antakya w Turcji)

Na szczególną uwagę zasługuje druga scena od góry, na której przedstawiony został Jehu król północnego królestwa Izraela, w trakcie składania trybutu Salmanasarowi III w 841 roku p.n.e. Ahab, syn Omri, król północnego królestwa Izraela, stracił życie kilka lat wcześniej walcząc z królem Damaszku. Jego syn i następca, Joram, po kilkuletnim panowaniu utracił tron, na którym zasiadł Jehu. Uzurpator zerwał istniejące przymierze z Fenicją i Judą, podporządkowując się Asyrii. Tekst ponad sceną składania przez niego trybutu Salmanasarowi III brzmi następująco:

"Trybut Jehu, z rodu Omri (akad. ^mIa-u-a mār ^mHu-um-ri). Otrzymałem od niego srebro, złoto, złotą misę, złotą wazę z ostro zakończonym dnem, złote kubki, złote naczynia, cynę, berło (godne) królewskiej dłoni, włócznie".

Jehu został przedstawiony w pozycji klęczącej. Twarz ma zwróconą ku ziemi. Przy porównaniu z Salmanasarem wygląda niepozornie. Król asyryjski w tym układzie przedstawiony został w całym majestacie. Uosabia potężne państwo, zdolne do opanowania i kontroli obszarów sięgających daleko poza jego pierwotne granice. Salmanasar trzyma w lewej ręce czarę. Za nim stoją dwaj słudzy, z których jeden trzyma wachlarz. Z tyłu za klęczącym Jehu umieszczeni są czterej Asyryjczycy: dwóch na tym samym panelu co Jehu, dwóch – na kolejnym. Ostatni z czterech Asyryjczyków nie ma brody. Po nim następuje procesja trzynastu Izraelitów: trzech, prawdopodobnie z darami ze srebra, stoi za Asyryjczykiem bez brody; pięciu na kolejnym panelu przypuszczalnie niesie dary ze złota: zwężane ku dołowi naczynia, wazon, berło i drzewo kadzidlane. Na ostatnim panelu tego rzędu przedstawiono kolejnych pięciu Izraelitów. Wszyscy składający dary Izraelici mają krótkie brody, stożkowate, złamane ku tyłowi nakrycia głowy oraz długie ubrania z narzuconymi na nie płaszczami, wykończonymi kutasikami. Obuwie ma ostre nosy. Każda z postaci trzyma dar wymieniony w inskrypcji nad sceną.

Na uwagę zasługują też przedstawione wśród darów dla króla asyryjskiego egzotyczne zwierzęta, takie jak wielbłądy, małpy, słoń i nosorożec. Władcy asyryjscy uwielbiali ozdabiać swe królewskie parki roślinami i zwierzętami normalnie niewystępującymi na terenie Mezopotamii.

Inskrypcje ze szczytu i podstawy obelisku zawierają fragmenty roczników królewskich Salmanasara III z opisem kampanii wojennych prowadzonych przez niego samego i Dajjan-Aszura, jego turtannu (dowódcę wojsk).

W zbiorach British Museum poza czarnym obeliskiem Salmanasara III znajduje się również tzw. biały obelisk pochodzący najprawdopodobniej z czasów panowania asyryjskiego króla Aszurnasirpala I (1049-1031 p.n.e.).

Linki zewnętrzne

• The Black Obelisk of Shalmaneser III - opis zabytku na oficjalnej stronie British Museum