Niewidoczna strona Księżyca: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m lit. |
garść źródeł, ilustracja |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Moon Farside LRO.jpg|mały|Odwrotna strona Księżyca, mozaika zdjęć sondy [[Lunar Reconnaissance Orbiter]]]] |
[[Plik:Moon Farside LRO.jpg|mały|Odwrotna strona Księżyca, mozaika zdjęć sondy [[Lunar Reconnaissance Orbiter]]]] |
||
'''Niewidoczna''' lub '''odwrotna strona Księżyca''' – powierzchnia odwróconej od [[Ziemia|Ziemi]] półkuli [[Księżyc]]a, nigdy niewidocznej z Ziemi ze względu na jego [[Obrót synchroniczny|rotację synchroniczną]]. [[Libracja]] Księżyca powoduje, że brzegi odwróconej strony (łącznie ok. 18%) mogą być obserwowane z Ziemi, ale tylko pod małym kątem, co utrudnia rozpoznawanie rzeźby terenu. Odwrotna strona Księżyca pozostawała praktycznie nieznana do czasu lotów [[sonda kosmiczna|sond kosmicznych]] |
'''Niewidoczna''' lub '''odwrotna strona Księżyca''' – powierzchnia odwróconej od [[Ziemia|Ziemi]] półkuli [[Księżyc]]a, nigdy niewidocznej z Ziemi ze względu na jego [[Obrót synchroniczny|rotację synchroniczną]]. [[Libracja]] Księżyca powoduje, że brzegi odwróconej strony (łącznie ok. 18%) mogą być obserwowane z Ziemi, ale tylko pod małym kątem, co utrudnia rozpoznawanie rzeźby terenu. Odwrotna strona Księżyca pozostawała praktycznie nieznana do czasu lotów [[sonda kosmiczna|sond kosmicznych]]. |
||
Bywa ona nazywana niesłusznie „ciemną stroną Księżyca”, chociaż otrzymuje minimalnie więcej światła słonecznego niż półkula widoczna z Ziemi (znikome różnice wynikają z faktu, że widoczna strona Księżyca bywa [[Zaćmienie Księżyca|zaćmiewana]]). Alternatywne wyjaśnienie tego terminu{{fakt}}<!-- na anglojęzycznej Wikipedii są dwa przypisy i w żadnym z nich te dwa fakty nie są powiązane! --> wiąże się z doświadczeniem astronautów, którzy – krążąc po orbicie wokółksiężycowej – tracili łączność radiową z Ziemią, gdy przemieszczali się nad odwróconą stroną Księżyca. |
Bywa ona nazywana niesłusznie „ciemną stroną Księżyca”, chociaż otrzymuje minimalnie więcej światła słonecznego niż półkula widoczna z Ziemi (znikome różnice wynikają z faktu, że widoczna strona Księżyca bywa [[Zaćmienie Księżyca|zaćmiewana]]). Alternatywne wyjaśnienie tego terminu{{fakt}}<!-- na anglojęzycznej Wikipedii są dwa przypisy i w żadnym z nich te dwa fakty nie są powiązane! --> wiąże się z doświadczeniem astronautów, którzy – krążąc po orbicie wokółksiężycowej – tracili łączność radiową z Ziemią, gdy przemieszczali się nad odwróconą stroną Księżyca. |
||
== Charakterystyka == |
== Charakterystyka == |
||
[[Plik:MoonTopoGeoidUSGS.jpg|mały|Topografia Księżyca w odniesieniu do księżycowej [[geoida|geoidy]]; po prawej niewidoczna strona Księżyca]] |
|||
Niewidoczna strona Księżyca różni się wyglądem od widocznej, przede wszystkim ze względu na to, że znacznie mniejszy jej obszar pokrywają ciemne [[Morze księżycowe|morza księżycowe]] ( |
Niewidoczna strona Księżyca różni się wyglądem od widocznej, przede wszystkim ze względu na to, że znacznie mniejszy jej obszar pokrywają ciemne [[Morze księżycowe|morza księżycowe]] (2% jej powierzchni{{r|morza}} w porównaniu do 31,2% po widocznej stronie). Na niewidocznej stronie Księżyca znajdują się [[Mare Ingenii]], [[Mare Moscoviense]] i [[Mare Orientale]] (częściowo widoczne z Ziemi dzięki libracji), w części także [[Mare Humboldtianum]] i [[Mare Marginis]]. Zastygła lawa wypełnia również duży krater [[Ciołkowski (krater księżycowy)|Ciołkowski]]. Większą część odwróconej strony zajmują jasne wyżyny, pokryte licznymi [[krater uderzeniowy|kraterami uderzeniowymi]] różnej wielkości. Na południowej półkuli dominuje największy potwierdzony basen uderzeniowy w Układzie Słonecznym, [[Basen Biegun Południowy - Aitken]]. |
||
== Badania == |
== Badania == |
||
Pierwsze zdjęcia tej półkuli Księżyca wykonała [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radziecka]] sonda [[Łuna 3]] w 1959 r.; [[Rosyjska Akademia Nauk|Akademia Nauk ZSRR]] wydała wkrótce atlas odwrotnej strony Księżyca, zawierający zdjęcia, mapę i katalog prawie 500 lepiej lub gorzej zidentyfikowanych elementów ukształtowania powierzchni<ref name=atlas/>. Zdjęcia znacznie lepszej jakości dostarczyła w 1965 r. inna radziecka sonda, [[Zond 3]]{{r|zond3}}. Człowiek po raz pierwszy zobaczył tę część Srebrnego Globu podczas misji [[Apollo 8]] w 1968 r. |
|||
Na odwróconej od Ziemi stronie Księżyca nie odbyło się do tej pory (2012) żadne lądowanie załogowe, ani miękkie lądowanie sondy bezzałogowej (kilka sond uderzyło w nią). [[Harrison Schmitt]], jedyny geolog, który wylądował na powierzchni Księżyca, proponował, aby lądowanie jego misji odbyło się na odwrotnej stronie, w wypełnionym lawą kraterze Ciołkowski. NASA uznała tę propozycję za zbyt ryzykowną i lądownik [[Apollo 17]] ostatecznie wylądował na widocznej stronie. |
Na odwróconej od Ziemi stronie Księżyca nie odbyło się do tej pory (2012) żadne lądowanie załogowe, ani miękkie lądowanie sondy bezzałogowej (kilka sond uderzyło w nią). [[Harrison Schmitt]], jedyny geolog, który wylądował na powierzchni Księżyca, proponował, aby lądowanie jego misji odbyło się na odwrotnej stronie, w wypełnionym lawą kraterze Ciołkowski. NASA uznała tę propozycję za zbyt ryzykowną i lądownik [[Apollo 17]] ostatecznie wylądował na widocznej stronie. |
||
{{Przypisy|przypisy= |
|||
<ref name=morza>{{Cytuj pismo | autor = J.J. Gillis, P.D. Spudis | tytuł = The Composition and Geologic Setting of Lunar Far Side Maria | czasopismo = Lunar and Planetary Science | data = 1996 | oznaczenie = 27 | strony = 413–404 | url = http://adsabs.harvard.edu/abs/1996LPI....27..413G}}</ref> |
|||
<ref name=atlas>{{cytuj książkę | autor = Akademia Nauk ZSRR | tytuł = Atlas odwrotnej strony Księżyca | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1961 | inni = [[Andrzej Kajetan Wróblewski]] (tłum.)}}</ref> |
|||
<ref name="zond3">{{cytuj stronę | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1965-056A | tytuł = Zond 3 | praca = National Space Science Data Center | opublikowany = NASA | język = en | data dostępu = 2012-09-06}}</ref> |
|||
}} |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Wersja z 12:50, 6 wrz 2012
Niewidoczna lub odwrotna strona Księżyca – powierzchnia odwróconej od Ziemi półkuli Księżyca, nigdy niewidocznej z Ziemi ze względu na jego rotację synchroniczną. Libracja Księżyca powoduje, że brzegi odwróconej strony (łącznie ok. 18%) mogą być obserwowane z Ziemi, ale tylko pod małym kątem, co utrudnia rozpoznawanie rzeźby terenu. Odwrotna strona Księżyca pozostawała praktycznie nieznana do czasu lotów sond kosmicznych.
Bywa ona nazywana niesłusznie „ciemną stroną Księżyca”, chociaż otrzymuje minimalnie więcej światła słonecznego niż półkula widoczna z Ziemi (znikome różnice wynikają z faktu, że widoczna strona Księżyca bywa zaćmiewana). Alternatywne wyjaśnienie tego terminu[potrzebny przypis] wiąże się z doświadczeniem astronautów, którzy – krążąc po orbicie wokółksiężycowej – tracili łączność radiową z Ziemią, gdy przemieszczali się nad odwróconą stroną Księżyca.
Charakterystyka
Niewidoczna strona Księżyca różni się wyglądem od widocznej, przede wszystkim ze względu na to, że znacznie mniejszy jej obszar pokrywają ciemne morza księżycowe (2% jej powierzchni[1] w porównaniu do 31,2% po widocznej stronie). Na niewidocznej stronie Księżyca znajdują się Mare Ingenii, Mare Moscoviense i Mare Orientale (częściowo widoczne z Ziemi dzięki libracji), w części także Mare Humboldtianum i Mare Marginis. Zastygła lawa wypełnia również duży krater Ciołkowski. Większą część odwróconej strony zajmują jasne wyżyny, pokryte licznymi kraterami uderzeniowymi różnej wielkości. Na południowej półkuli dominuje największy potwierdzony basen uderzeniowy w Układzie Słonecznym, Basen Biegun Południowy - Aitken.
Badania
Pierwsze zdjęcia tej półkuli Księżyca wykonała radziecka sonda Łuna 3 w 1959 r.; Akademia Nauk ZSRR wydała wkrótce atlas odwrotnej strony Księżyca, zawierający zdjęcia, mapę i katalog prawie 500 lepiej lub gorzej zidentyfikowanych elementów ukształtowania powierzchni[2]. Zdjęcia znacznie lepszej jakości dostarczyła w 1965 r. inna radziecka sonda, Zond 3[3]. Człowiek po raz pierwszy zobaczył tę część Srebrnego Globu podczas misji Apollo 8 w 1968 r.
Na odwróconej od Ziemi stronie Księżyca nie odbyło się do tej pory (2012) żadne lądowanie załogowe, ani miękkie lądowanie sondy bezzałogowej (kilka sond uderzyło w nią). Harrison Schmitt, jedyny geolog, który wylądował na powierzchni Księżyca, proponował, aby lądowanie jego misji odbyło się na odwrotnej stronie, w wypełnionym lawą kraterze Ciołkowski. NASA uznała tę propozycję za zbyt ryzykowną i lądownik Apollo 17 ostatecznie wylądował na widocznej stronie.
- ↑ J.J. Gillis, P.D. Spudis. The Composition and Geologic Setting of Lunar Far Side Maria. „Lunar and Planetary Science”. 27, s. 413–404, 1996.
- ↑ Akademia Nauk ZSRR: Atlas odwrotnej strony Księżyca. Andrzej Kajetan Wróblewski (tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.
- ↑ Zond 3. [w:] National Space Science Data Center [on-line]. NASA. [dostęp 2012-09-06]. (ang.).