Zasady budżetowe

Zasady budżetowe – zasady, reguły postępowania, które powinny być przestrzegane w ustalaniu przez Sejm zadań i form gospodarki finansowej państwa, a także w kontrolowaniu działania rządu. Powinno to zapewnić sprawne i racjonalne wykorzystywanie budżetu.

Poszczególne zasady

• zasada zupełności budżetu – polega na zestawieniu w budżecie wszystkich, a nie tylko wybranych dochodów i wydatków państwa.
• zasada jedności – oznacza, że istnieje tylko jeden dokument na całość dochodów i wydatków państwa (jedno zestawienie zwane budżetem). W ramach tej zasady rozróżnia się jedność formalną i materialną. Jedność formalna osiągana jest poprzez budowę zbiorczego budżetu państwa, obejmującego budżet władz centralnych i terenowych, co powinno zapewnić lepszą kontrolę i większą przejrzystość wydatków budżetowych. Jedność materialna natomiast głosi, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu.
• zasada jawności – polega na tym, że społeczeństwo (obywatele) jest zaznajomione z budżetem, jego treścią, sposobem uchwalania oraz ze sprawowaniem nad nim kontroli. W praktyce oznacza to raczej prezentowanie dochodów i wydatków organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym.
• zasada realności – postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych.
• zasada szczegółowości – oznacza, że w budżecie muszą być zawarte cele szczegółowe, konkretne, a nie określone w sposób ogólny.
• zasada równowagi – jest to dążenie do tego, aby dochody były równe wydatkom, co w praktyce nie jest jednak nigdy osiągane (zawsze występuje nadwyżka lub deficyt budżetowy), a w każdym wypadku idealne zrównoważenie dochodów i wydatków jest stanem wyjątkowym; poprzestaje się tu więc na postulacie, że nadwyżka budżetowa wypracowana podczas okresu wysokiej koniunktury powinna służyć pokryciu deficytu podczas recesji; ta zasada jest nazywana złotą zasadą budżetową.
• zasada jasności – (przejrzystości) polega na takiej konstrukcji budżetu i na takim ujęciu dochodów i wydatków, który umożliwia prawidłowe planowanie i łatwość oceny przez parlament i opinie publiczną; służy temu klasyfikacja dochodów i wydatków (działy, paragrafy).
• zasady charakterystyczne dla zarządzania finansami przedsiębiorstwa – przy konstruowaniu budżetu należy dążyć do oszczędności, efektywności, elastyczności itp.
• zasada jednostronnej dyrektywności budżetu – budżet jest wiążący tylko po stronie wydatków. Dochody są tylko prognozami.

Bibliografia

• prof. Andrzej Borodo: Polskie prawo finansowe. Zarys ogólny. Toruń 2005, ISBN 83-7285-253-7.
• prof. Andrzej Gomułowicz, prof. Jerzy Małecki: Polskie prawo finansowe. LexisNexis, 2006, ISBN 83-7334-585-X.
• prof. Zbigniew Ofiarski: Prawo finansowe. C.H. Beck, ISBN 83-7483-506-0.
• Stanisław Owsiak: Finanse publiczne – teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006