Historia Polaków na Litwie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne merytoryczne
Linia 25: Linia 25:
Posłowie polscy początkowo ze spokojem przyjęli litewski przewrót wojskowy z grudnia [[1926]] roku, udzielając kredytu zaufania ugrupowaniu tautininków, jednak po paru miesiącach wraz z mniejszością żydowską i niemiecką przyczynili się do odwołania rządu, co doprowadziło do rozwiązania przez prezydenta parlamentu.
Posłowie polscy początkowo ze spokojem przyjęli litewski przewrót wojskowy z grudnia [[1926]] roku, udzielając kredytu zaufania ugrupowaniu tautininków, jednak po paru miesiącach wraz z mniejszością żydowską i niemiecką przyczynili się do odwołania rządu, co doprowadziło do rozwiązania przez prezydenta parlamentu.


W dniu 23 maja 1930 roku doszło w Kownie do zajść antypolskich, w których ucierpiało m.in. polskie gimnazjum<ref>''Przeciwpolskie demonstracje w Kownie w piątek 23 maja r.b.'', "Chata Rodzinna", nr 21 z 1 czerwca 1930, s. 2–3</ref>.
W 1923 r. zostały zakazane na Litwie wszelkie polskie szyldy i napisy, a przy wydawaniu dowodów osobistych polskie nazwiska zmieniano na litewsko brzmiące. W dniu 26 września 1926 r. doszło w Kownie do pogromu Polaków mających wyjść z kościoła Świętej Trójcy. W dniu 23 maja 1930 roku doszło w Kownie do zajść antypolskich, w których ucierpiało m.in. polskie gimnazjum<ref>''Przeciwpolskie demonstracje w Kownie w piątek 23 maja r.b.'', "Chata Rodzinna", nr 21 z 1 czerwca 1930, s. 2–3</ref>.


'''Prasa polska na Litwie kowieńskiej'''
'''Prasa polska na Litwie kowieńskiej'''


W [[Dwudziestolecie międzywojenne na świecie|okresie międzywojennym]] [[Polacy]] wydawali na [[Litwa|Litwie]] ''"[[Chata Rodzinna|Chatę Rodzinną]]"'' i ''"[[Dzień Kowieński]]"''.
W [[Dwudziestolecie międzywojenne na świecie|okresie międzywojennym]] [[Polacy]] wydawali na [[Litwa|Litwie]] ''"[[Chata Rodzinna|Chatę Rodzinną]]"'' i ''"[[Dzień Kowieński]]"''. Pisma te były cenzurowane przez rząd litewski.


'''Szkolnictwo polskie na Liwie w latach 1918-1940'''
'''Szkolnictwo polskie na Liwie w latach 1918-1940'''
Linia 36: Linia 36:


== Polacy na Litwie radzieckiej 1940-91 ==
== Polacy na Litwie radzieckiej 1940-91 ==

== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Autonomia Wileńszczyzny]]
* [[Autonomia Wileńszczyzny]]
Linia 43: Linia 44:
* [[Polski Kraj Narodowo-Terytorialny]]
* [[Polski Kraj Narodowo-Terytorialny]]
* [[Polacy na Litwie]]
* [[Polacy na Litwie]]

{{Przypisy}}


=== Bibliografia ===
=== Bibliografia ===

Wersja z 18:33, 10 mar 2012

Polacy na Litwie kowieńskiej 1919-40

Pierwszy narodowy spis litewski wykazał 65,6 tys. Polaków na Litwie, co miało stanowić 3,3% ludności kraju: Polacy byli więc drugą po Żydach mniejszością narodową pod względem liczebności. Dane te były jednak wielokrotnie kwestionowane przez organizacje polskie, które szacowały liczbę Polaków na ponad 200 tys. Wg danych oficjalnych najwięcej Polaków żyło w gminach Łopie (90%), Jewie (77%), Wędziagoła (72,5%), Bopty (60%), większość ludności stanowili też w Szyrwintach, Giedrojciach i Janiszkach. W gminie Czerwony Dwór Polaków było 39,3%, a w Kiejdanach 35,75%. Znaczną część ludności stołecznego Kowna również stanowili Polacy: w latach 1918-22 wybrano ich do Rady Miasta kilkunastu.

Mapa narodowościowa i polityczna zachodniej części b. WKL wg stanu z 1921 r. Czerwony oznacza zwarty obszar zamieszkany w przewadze przez ludnością polską, a żółty litewskojęzyczną. Wydawnictwo Tymczasowego Komitetu Politycznego Ziemi Kowieńskiej.
Mapa zamieszkania ludności polskiej na terenie Litwy Środkowej
Antypolskie rysunki powszechnie publikowane w prasie litewskiej okresu międzywojennego, które miały zohydzić Polskę i Polaków w oczach Litwinów i Polaków zamieszkujących Republikę Litewską.

Prawa Polaków zostały zabezpieczone w konstytucji państwa litewskiego z 1922 roku oraz w Deklaracji o prawach mniejszości z 12 października 1920 roku.

W pierwszych latach Litwy niepodległej oficjalnie nie istniała ogólna organizacja polska: interesy Polaków reprezentował Polski Centralny Komitet Wyborczy oraz polski klub poselski w litewskim sejmie. Na czele PCKW stanął Kazimierz Janczewski, później zastąpił go E. Roemer.

W 1920 roku do litewskiego sejmu ustawodawczego wybrano 3 polskich posłów: Bronisława Lausa, Adolfa Grajewskiego i Józefa Śnielewskiego. Byli oni przedmiotem stałego ataku litewskich posłów nacjonalistycznych jako agenci imperialnej RP, na forum sejmu dochodziło do niewybrednych ataków personalnych, a w sierpniu 1921 roku nawet do pobicia polskich posłów. Wtedy też frakcja polska zadecydowała o wycofaniu się z uczestnictwa w pracach parlamentu.

Przedmiotem sporów z większością litewską były nie tylko sprawy narodowe, ale i kwestia gospodarcza: rządy chadeckie zdecydowały się na przeprowadzenie radykalnej reformy rolnej, która uderzała głównie w polskich właścicieli majątków.

Polaków wybierano również do sejmów II i III kadencji w latach 1923 i 1926 roku. W roku 1923 do parlamentu dostali się Wiktor Budzyński, Bolesław Lutyk, Wincenty Rumpel i Kazimierz Wołkowycki.

Polacy współpracowali na forum sejmu z przedstawicielami dwóch innych mniejszości: Żydami i Niemcami, przeciwstawiając się atakom partii nacjonalistycznych.

W 1926 roku do sejmu wybrano Jana Bucewicza, Wiktora Budzyńskiego, Tomasza Giżyńskiego i Bolesława Lutyka. Posłowie polscy wraz z innymi mniejszościami zadecydowali wtedy o powierzeniu rządów litewskim ugrupowaniom lewicowym: socjaldemokratom i ludowcom. W trakcie ich kilkumiesięcznych rządów sytuacja mniejszości narodowych (głównie Polaków) znacznie się poprawiła.

Posłowie polscy początkowo ze spokojem przyjęli litewski przewrót wojskowy z grudnia 1926 roku, udzielając kredytu zaufania ugrupowaniu tautininków, jednak po paru miesiącach wraz z mniejszością żydowską i niemiecką przyczynili się do odwołania rządu, co doprowadziło do rozwiązania przez prezydenta parlamentu.

W 1923 r. zostały zakazane na Litwie wszelkie polskie szyldy i napisy, a przy wydawaniu dowodów osobistych polskie nazwiska zmieniano na litewsko brzmiące. W dniu 26 września 1926 r. doszło w Kownie do pogromu Polaków mających wyjść z kościoła Świętej Trójcy. W dniu 23 maja 1930 roku doszło w Kownie do zajść antypolskich, w których ucierpiało m.in. polskie gimnazjum[1].

Prasa polska na Litwie kowieńskiej

W okresie międzywojennym Polacy wydawali na Litwie "Chatę Rodzinną" i "Dzień Kowieński". Pisma te były cenzurowane przez rząd litewski.

Szkolnictwo polskie na Liwie w latach 1918-1940

W Kownie istniało prywatne gimnazjum polskie im. Adama Mickiewicza. Oprócz tego istniały gimnazja polskie w Wiłkomierzu i Poniewieżu oraz państwowe w Kownie.

Polacy na Litwie radzieckiej 1940-91

Zobacz też

  1. ↑ Przeciwpolskie demonstracje w Kownie w piątek 23 maja r.b., "Chata Rodzinna", nr 21 z 1 czerwca 1930, s. 2–3

Bibliografia

Zbigniew Kurcz, Mniejszość polska na Wileńszczyźnie. Studium socjologiczne, Wrocław 2005, ISBN 83-229-2601-4.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Historia_Polaków_na_Litwie&oldid=30186071”