Historia Polaków na Litwie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 00:03, 31 sie 2012

Polacy na Litwie kowieńskiej 1919-40

Pierwszy narodowy spis litewski wykazał 65,6 tys. Polaków na Litwie, co miało stanowić 3,3% ludności kraju: Polacy byli więc drugą po Żydach mniejszością narodową pod względem liczebności. Dane te były jednak wielokrotnie kwestionowane przez organizacje polskie, które szacowały liczbę Polaków na ponad 200 tys. Wg danych oficjalnych najwięcej Polaków żyło w gminach Łopie (90%), Jewie (77%), Wędziagoła (72,5%), Bopty (60%), większość ludności stanowili też w Szyrwintach, Giedrojciach i Janiszkach. W gminie Czerwony Dwór Polaków było 39,3%, a w Kiejdanach 35,75%. Znaczną część ludności stołecznego Kowna również stanowili Polacy: w latach 1918-22 wybrano ich do Rady Miasta kilkunastu.

Prawa Polaków zostały zabezpieczone w konstytucji państwa litewskiego z 1922 roku oraz w Deklaracji o prawach mniejszości z 12 października 1920 roku.

W pierwszych latach Litwy niepodległej oficjalnie nie istniała ogólna organizacja polska: interesy Polaków reprezentował Polski Centralny Komitet Wyborczy oraz polski klub poselski w litewskim sejmie. Na czele PCKW stanął Kazimierz Janczewski, później zastąpił go E. Roemer.

W 1920 roku do litewskiego sejmu ustawodawczego wybrano 3 polskich posłów: Bronisława Lausa, Adolfa Grajewskiego i Józefa Śnielewskiego. Byli oni przedmiotem stałego ataku litewskich posłów nacjonalistycznych jako agenci imperialnej RP, na forum sejmu dochodziło do niewybrednych ataków personalnych, a w sierpniu 1921 roku nawet do pobicia polskich posłów. Wtedy też frakcja polska zadecydowała o wycofaniu się z uczestnictwa w pracach parlamentu.

Przedmiotem sporów z większością litewską były nie tylko sprawy narodowe, ale i kwestia gospodarcza: rządy chadeckie zdecydowały się na przeprowadzenie radykalnej reformy rolnej, która uderzała głównie w polskich właścicieli majątków.

Polaków wybierano również do sejmów II i III kadencji w latach 1923 i 1926 roku. W roku 1923 do parlamentu dostali się Wiktor Budzyński, Bolesław Lutyk, Wincenty Rumpel i Kazimierz Wołkowycki.

Polacy współpracowali na forum sejmu z przedstawicielami dwóch innych mniejszości: Żydami i Niemcami, przeciwstawiając się atakom partii nacjonalistycznych.

W 1926 roku do sejmu wybrano Jana Bucewicza, Wiktora Budzyńskiego, Tomasza Giżyńskiego i Bolesława Lutyka. Posłowie polscy wraz z innymi mniejszościami zadecydowali wtedy o powierzeniu rządów litewskim ugrupowaniom lewicowym: socjaldemokratom i ludowcom. W trakcie ich kilkumiesięcznych rządów sytuacja mniejszości narodowych (głównie Polaków) znacznie się poprawiła.

Posłowie polscy początkowo ze spokojem przyjęli litewski przewrót wojskowy z grudnia 1926 roku, udzielając kredytu zaufania ugrupowaniu tautininków, jednak po paru miesiącach wraz z mniejszością żydowską i niemiecką przyczynili się do odwołania rządu, co doprowadziło do rozwiązania przez prezydenta parlamentu.

W 1923 r. zostały zakazane na Litwie wszelkie polskie szyldy i napisy, a przy wydawaniu dowodów osobistych polskie nazwiska zmieniano na litewsko brzmiące. W dniu 26 września 1926 r. w kościele św. Trójcy w Kownie i w jego okolicach bojówki litewskie dokonały pogromu na ludności polskiej, podczas którego Litwini pobili pałkami i poranili nożami około 50 Polaków^[1]^[2]. W dniu 23 maja 1930 roku doszło w Kownie do zajść antypolskich podczas których zdemolowano Gimnazjum Polskie przy ul. Leśnej, napadnięto redakcję gazety Dzień Kowieński, polską księgarnia "Stella" przy ul.Kiejstuta 29, zakład fotograficzny Sawsienowicza, cukiernię Perkowskiego i polski klub sportowy "Sparta Kowno"^[3].

Prasa polska na Litwie kowieńskiej

W okresie międzywojennym Polacy wydawali na Litwie "Chatę Rodzinną" i "Dzień Kowieński". Pisma te były cenzurowane przez rząd litewski.

Szkolnictwo polskie na Liwie w latach 1918-1940

W Kownie istniało prywatne gimnazjum polskie im. Adama Mickiewicza. Oprócz tego istniały gimnazja polskie w Wiłkomierzu i Poniewieżu oraz państwowe w Kownie.

Polacy na Litwie radzieckiej 1940-91

Zobacz też

↑ Pogrom polskiej procesji jubileuszowej w Kownie, "Chata Rodzinna", nr 36 z 3 października 1926, s.2-3
↑ "Chata Rodzinna", nr 37 z 17 października 1926 r., s.1
↑ Przeciwpolskie demonstracje w Kownie w piątek 23 maja r.b., "Chata Rodzinna", nr 21 z 1 czerwca 1930, s. 2–3

Bibliografia

Zbigniew Kurcz, Mniejszość polska na Wileńszczyźnie. Studium socjologiczne, Wrocław 2005, ISBN 83-229-2601-4.

[1] Pogrom polskiej procesji jubileuszowej w Kownie, "Chata Rodzinna", nr 36 z 3 października 1926, s.2-3

[2] "Chata Rodzinna", nr 37 z 17 października 1926 r., s.1

[3] Przeciwpolskie demonstracje w Kownie w piątek 23 maja r.b., "Chata Rodzinna", nr 21 z 1 czerwca 1930, s. 2–3

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 25: / Linia 25: @@
 Posłowie polscy początkowo ze spokojem przyjęli litewski przewrót wojskowy z grudnia [[1926]] roku, udzielając kredytu zaufania ugrupowaniu tautininków, jednak po paru miesiącach wraz z mniejszością żydowską i niemiecką przyczynili się do odwołania rządu, co doprowadziło do rozwiązania przez prezydenta parlamentu.
-W 1923 r. zostały zakazane na Litwie wszelkie polskie szyldy i napisy, a przy wydawaniu dowodów osobistych polskie nazwiska zmieniano na litewsko brzmiące. W dniu 26 września 1926 r. doszło w Kownie do pogromu Polaków mających wyjść z kościoła Świętej Trójcy.
+W 1923 r. zostały zakazane na Litwie wszelkie polskie szyldy i napisy, a przy wydawaniu dowodów osobistych polskie nazwiska zmieniano na litewsko brzmiące.
+W dniu 26 września 1926 r. w kościele św. Trójcy w Kownie i w jego okolicach bojówki litewskie dokonały pogromu na ludności polskiej, podczas którego Litwini pobili pałkami i poranili nożami około 50 Polaków<ref>''Pogrom polskiej procesji jubileuszowej w Kownie'', "Chata Rodzinna", nr 36 z 3 października 1926, s.2-3</ref><ref>"Chata Rodzinna", nr 37 z 17 października 1926 r., s.1</ref>.
 W dniu 23 maja 1930 roku doszło w Kownie do zajść antypolskich podczas których zdemolowano Gimnazjum Polskie przy ul. Leśnej, napadnięto redakcję gazety [[Dzień Kowieński]], polską księgarnia "Stella" przy ul.Kiejstuta 29, zakład fotograficzny Sawsienowicza, cukiernię Perkowskiego i polski klub sportowy "[[Sparta Kowno]]"<ref>''Przeciwpolskie demonstracje w Kownie w piątek 23 maja r.b.'', "Chata Rodzinna", nr 21 z 1 czerwca 1930, s. 2–3</ref>.