Kazimierz Łyszczyński: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
infobox |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|miejsce urodzenia= [[Łyszczyce]] |
|miejsce urodzenia= [[Łyszczyce]] |
||
|data śmierci= [[1689]] |
|data śmierci= [[1689]] |
||
|miejsce śmierci= |
|miejsce śmierci= [[Stare Miasto w Warszawie]] |
||
|rodzina= |
|rodzina= |
||
|ojciec= |
|ojciec= |
||
Wersja z 11:57, 14 lut 2013
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Kazimierz Łyszczyński (ur. 4 marca 1634 w Łyszowicach, zm. 30 marca 1689 w Warszawie) – polski szlachcic herbu własnego, żołnierz w chorągwiach Sapiehów, filozof.
Życiorys
Przez 8 lat jezuita (studiował filozofię), następnie podsędek brzesko-litewski (występujący przeciwko jezuitom w sprawach majątkowych). Skazany na karę śmierci za ateizm. Wyrok wykonano przed południem na Rynku Starego Miasta w Warszawie, gdzie kat ściął Łyszczyńskiemu głowę. Po egzekucji wywieziono jego zwłoki poza miasto i spalono.
Zadenuncjowany przez sąsiada, Jana Kazimierza Brzoskę (stolnika bracławskiego albo łowczego brzeskiego), który nie chcąc zwrócić pożyczonej mu przez Łyszczyńskiego dużej sumy pieniędzy, wykradł i przekazał sądowi rękopis traktatu De non existentia Dei (był to pierwszy polski traktat filozoficzny prezentujący rzeczywistość z perspektywy ateizmu, nad którym Łyszczyński rozpoczął pracę w roku 1674). Na tej podstawie, z oskarżenia publicznego, odbył się proces przed Komisją Sejmową. W bibliotece kórnickiej zachowała się mowa instygatora Wielkiego Księstwa Litewskiego, którym był Szymon Kurowicz Zabistowski, w której cytował on fragmenty potępionej pracy:
I – zaklinamy was , o teologowie, na waszego Boga, czy w ten sposób nie gasicie światła Rozumu, czy nie usuwacie słońca ze świata, czy nie ściągacie z nieba Boga waszego, gdy przypisujecie Bogu rzeczy niemożliwych, atrybuty i określenia przeczące sobie.
II – Człowiek jest twórcą Boga, a Bóg jest tworem i dziełem człowieka. Tak więc to ludzie są twórcami i stwórcami Boga, a Bóg nie jest bytem rzeczywistym, lecz bytem istniejącym tylko w umyśle, a przy tym bytem chimerycznym, bo Bóg i chimera są tym samym.
III – Religia została ustanowiona przez ludzi bez religii, aby ich czczono, chociaż Boga nie ma. Pobożność została wprowadzona przez bezbożnych. Lęk przed Bogiem jest rozpowszechniany przez nie lękających się, w tym celu, żeby się ich lękano. Wiara zwana boską jest wymysłem ludzkim. Doktryna, bądź to logiczna bądź filozoficzna, która się pyszni tym, że uczy prawdy o Bogu, jest fałszywa, a przeciwnie, ta, którą potępiono jako fałszywą, jest najprawdziwsza.
IV – Prosty lud oszukiwany jest przez mądrzejszych wymysłem wiary w Boga na swoje uciemiężenie; tego samego uciemiężenia broni jednak lud, w taki sposób, że gdyby mędrcy chcieli prawdą wyzwolić lud z tego uciemiężenia, zostaliby zdławieni przez sam lud.
V – Jednakże nie doświadczamy ani w nas, ani w nikim innym takiego nakazu rozumu, który by nas upewniał o prawdzie objawienia bożego. Jeżeli bowiem znajdowałby się w nas, to wszyscy musieliby je uznać i nie mieliby wątpliwości i nie sprzeciwialiby się Pismu Mojżesza ani Ewangelii - co jest fałszem - i nie byłoby różnych sekt, ani ich zwolenników w rodzaju Mahometa itd. Lecz / nakaz taki/ nie jest znany i nie pojawiają się wątpliwości, ale nawet są tacy, co zaprzeczają objawieniu, i to nie głupcy, ale ludzie mądrzy, którzy prawidłowym rozumowaniem dowodzą czegoś wręcz przeciwnego, tego właśnie, czego i ja dowodzę. A więc Bóg nie istnieje.
Śmierć Kazimierza Łyszczyńskiego w literaturze
W swojej powieści Nietota. Księga tajemna Tatr. Tadeusz Miciński tak opisuje postać Łyszczyńskiego, jego proces i śmierć:
... Oto wstał przed nim straszny cień spalonego za Króla Jana III ateusza Kazimierza Łyszczyńskiego. Ten wiódł życie nieposzlakowane, lecz zadumany nad istotą wiary i zwątpiwszy o istnieniu Boga, na 15 arkuszach wypisał zdania starożytnych i nowych autorów, dowodzących, że Boga nie ma.
Sąsiad jego, łajdak, który był mu winien pieniądze, chcąc skrewić dług, doniósł Biskupowi.
Polonia non parit monstra[1] - mówił na sądzie Instygator, a teraz tego nie można powiedzieć, bo Łyszczyński monstrum!... I tacy obrońcy Boga, jak prymas Radziejowski, wnieśli karę śmierci w mękach i płomieniach. Skazaniec, zrazu przeświadczony o swej niewinności, mówił w końcu słowa, rozpaczą i obłąkaniem tchnące: "jeżeli przeciw mnie zapadnie ciężki wyrok, wątpie, czy tłoczącym mnie pokusom potrafię się oprzeć..."
Wprowadzono go na miejsce stracenia. Pastwiono się naprzód na języku i ustach, którymi "srogo skrzywdził Boga".
Potem spalono rękę, to narzędzie najszkaradniejszego płodu, dalej papiery bluźniercze; na koniec on sam "potwór tego wieku, Bogobójca i Prawołomca - Legirupa, impudens, impurus, inverecundissimus[2] - został ścięty i pożarty błagalnymi płomieniami, jeżeli tylko można przebłagać nimi Boga" - zastrzegł biskup[3].
Odbiór postaci
Kazimierz Łyszczyński jest patronem Internetowej Listy Ateistów i Agnostyków. 4 marca 2009 roku, z okazji 375 rocznicy urodzin Łyszczyńskiego, na Białorusi wprowadzono do obiegu okolicznościową kartkę pocztową ze specjalnym znaczkiem[4].
- ↑ (łac.) Polska nie rodzi potworów.
- ↑ (łac.) prawołomca, bezwstydny, nieczysty, w najwyższym stopniu nieskromny - to cytat z komedii Tytusa Macciusa Plauta Rudens (Rozbicie okrętu)
- ↑ Tadeusz Miciński: Nietota. Księga tajemna Tatr.. Warszawa: tCHu, 2004, s. 228. ISBN 83-901178-1-9.
- ↑ Новости филателии Дата новости: 02.03.2009. Ministerstwo Łączności i Informatyki Republiki Białorusi. [dostęp 21 stycznia 2011]. (ros.).
Bibliografia
- L. Łyszczinskij, Rod dworian Łyszczinskich, S. Pietierburg 1907.
- A. Nowicki, Pięć fragmentów z dzieła "De non existentia dei" Kazimierza Łyszczyńskiego (według rękopisu Biblioteki Kórnickiej nr 443), "Euhemer", nr 1, 1957, ss. 72-81.
- Andrzej Nowicki, Aparatura pojęciowa rozważań Kazimierza Łyszczyńskiego (1634-1689) o religii i stosunkach między ludźmi, "Euhemer, Zeszyty Filozoficzne", nr 3, 1962, ss. 53-81.
- Andrzej Nowicki, Studia nad Łyszczyńskim, "Euhemer, Zeszyty Filozoficzne", nr 4, 1963, ss. 22-83.
- Andrzej Nowicki, Pięć wiadomości o Łyszczyńskim w gazecie paryskiej z roku 1689, "Euhemer, Zeszyty Filozoficzne", nr 4, 1963, ss. 40-44.
- Andrzej Nowicki, Sprawa Kazimierza Łyszczyńskiego na Sejmie w Warszawie w świetle rękopisu Diariusza Sejmowego, znajdującego się w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Gdańsku, "Euhemer, Zeszyty Filozoficzne", nr 4, 1963, ss. 23-39.
- Ateizm Kazimierza Łyszczyńskiego, (w:) Andrzej Nowicki, Wykłady o krytyce religii w Polsce, Warszawa 1965, ss. 51-68.
- Kazimierz Łyszczyński, (w:) I. Barni i A. Krzyżanowski, Męczennicy myśli, Warszawa 1883, ss. 168-173.
Linki zewnętrzne
- Nowicki A. Kazimierz Łyszczyński, wyd. Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej, Łódź 1989, s.80.
- Podgórska J. Pierwszy polski ateista, Polityka.pl, 2011-03-04.
- Wyróżnienie AQUILA ATHEORUM im. Kazimierza Łyszczyńskiego
- Łyszczyński wraca do miasta - akcja Polskiego Stowarzyszenia Racjonalistów