Obóz janowski

Członkowie tzw. Sonderkommando 1005 w obozie Janowskim przy młynie do mielenia kości zmarłych ludzi

Obóz Janowski, KZ Janowska – niemiecki obóz koncentracyjny we Lwowie.

Historia

Po zajęciu Lwowa 30 czerwca 1941 i dokonanych w pierwszych dniach okupacji pogromach ludności żydowskiej, Niemcy nakazali wydzielenie i odgrodzenie getta – dzielnicy żydowskiej, w której mieli zamieszkać wszyscy Żydzi. Ogradzanie ukończono w październiku 1941 roku. Oprócz tego przy ul. Janowskiej 134, na terenie fabryki budowy maszyn młyńskich Steinhausa, hitlerowscy okupanci założyli zakłady zbrojeniowe, znacznie powiększone we wrześniu 1941. Pracowali w nich skoszarowani od 31 października 1941 robotnicy żydowscy.

Natychmiast po utworzeniu obozu, zaczęto oprócz Żydów kierować do niego więźniów politycznych oraz radzieckich jeńców wojennych. Od wiosny 1942 do obozu kierowano także transporty Żydów z innych rejonów i z zagranicy. Obóz Janowski był obozem tranzytowym, z niego kierowano więźniów do obozu zagłady w Bełżcu.

Zimą 1942 obóz znacznie rozbudowano, zaś od wiosny 1943 utworzono także obóz kobiecy. 19 listopada 1943 Niemcy dokonali w obozie masowego mordu więźniów, głównie Żydów, po czym obóz zlikwidowano.

Przez okres działania obozu zginęło w nim do 200 tysięcy ludzi, w większości zamordowanych lub zmarłych z chorób i głodu.

Obóz opisany przez Stanisława Lema w książce "Eden" jako opis obozu zagłady na innej planecie przypuszczalnie odnosi się do obozu janowskiego.

Więźniowie

• Maurycy Allerhand - polski prawnik, zginął w obozie
• Adolf Beck - polski neurofizjolog, popełnił samobójstwo
• Janina Hescheles Altman - późniejsza polsko-żydowska autorka i izraelska chemiczka - autorka dzienników z obozu; zbiegła z obozu
• Michał Maksymilian Borwicz - późniejszy pisarz i publicysta; zbiegł z obozu
• Dawid Kahane - późniejszy naczelny rabin Wojska Polskiego; zbiegł z obozu
• Fryderyk Kleinman - polski malarz
• Emanuel Szlechter - polski scenarzysta i autor tekstów, m.in. piosenki "Umówiłem się z nią na dziewiątą", zamordowany z żoną i dziećmi
• Maurycy Szymel - poeta, zamordowany
• Debora Vogel - pisarka, zamordowana razem z mężem architektem Szulimem Barenblüthem
• Szymon Wiesenthal - późniejszy łowca nazistów

Bibliografia

• Michał Maksymilian Borwicz: Uniwersytet zbirów, Kraków 1946, wyd. przez Centralną Żydowską Komisję Historyczną przy C. K. Żydów Polskich – oddział w Krakowie; 2 wydanie: Michał Maksymilian Borwicz, Uniwersytet zbirów. Rzecz o Obozie Janowskim we Lwowie 1941-1944, Kraków: Wysoki Zamek 2014. ISBN 978-83-939586-3-4
• Janina Hescheles: Oczyma dwunastoletniej dziewczyny. Pamiętnik Janiny Hescheles (= Trough the Eyes of a 12-Year-Old Girl). Centralny Komitet Żydów Polskich, Kraków 1946
• A. Redzik, Janowskie piekło, [w:] Michał Maksymilian Borwicz, Uniwersytet zbirów. Rzecz o Obozie Janowskim we Lwowie 1941-1944, Kraków: Wysoki Zamek 2014, s. 220-238. ISBN 978-83-939586-3-4
• Leszek Allerhand, Żydzi Lwowa. Opowieść, przedmowa Adam Redzik, zredagował i uzupełnił Janusz Kanimir, Kraków-Warszawa 2010; ISBN 978-83-931113-0-5; ISBN 978-83-931222-0-2
• Maurycy Allerhand, Leszek Allerhand, Zapiski z tamtego świata. Zagłada we Lwowie w dzienniku Profesora i wspomnieniach jego wnuka, posłowie Adam Redzik, red. Adam Redzik, Jacek Tokarski, Kraków: Instytut Allerhanda, Wydawnictwo Wysoki Zamek 2011, ss. 168; ISBN 978-83-931222-1-9; ISBN 978-83-931373-8-1
• Kurt I. Levin – Przeżyłem. Saga Świętego Jura spisana w roku 1946
• Енциклопедія українознавства, tom 10, s. 3974, Lwów 2000, ISBN 5-7707-4048-5