Seneszal: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
m lit. |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Seneszal''' - (fr. ''sénéshal'', łac. ''senescalus'') najwyższy rangą dostojnik świecki w państwie Franków, a później we Francji, od likwidacji urzędu [[majordomus|majordoma]] przez [[Pepin Krótki|Pepina Krótkiego]] w [[751]] roku. Słowo pochodzi z [[język pragermański|języka pragermańskiego]], gdzie oznaczało starszego sługę (''sini-'' = "starszy" + ''skalk'' = "sługa"). |
'''Seneszal''' - (fr. ''sénéshal'', łac. ''senescalus'') najwyższy rangą dostojnik świecki w państwie Franków, a później we Francji, od likwidacji urzędu [[majordomus|majordoma]] przez [[Pepin Krótki|Pepina Krótkiego]] w [[751]] roku. Słowo pochodzi z [[język pragermański|języka pragermańskiego]], gdzie oznaczało starszego sługę (''sini-'' = "starszy" + ''skalk'' = "sługa"). |
||
Urzędnik, noszący tytuł seneszala, zastępował króla, w czasie jego nieobecności, we wszystkich sprawach cywilnych, sądowniczych i wojskowych. Ponadto pełnił rolę przełożonego dworu i wszystkich dworskich urzędników, sprawował także kontrolę nad administracją domeny. Na przełomie XI i XII wieku przejął obowiązki, pierwotnie mu podległego, [[cześnik |
Urzędnik, noszący tytuł seneszala, zastępował króla, w czasie jego nieobecności, we wszystkich sprawach cywilnych, sądowniczych i wojskowych. Ponadto pełnił rolę przełożonego dworu i wszystkich dworskich urzędników, sprawował także kontrolę nad administracją domeny. Na przełomie XI i XII wieku przejął obowiązki, pierwotnie mu podległego, [[cześnik]]a, od tej pory podlegały mu kwestie gospodarcze. Od tego momentu takżę zaczęto w tekstach łacińskich nazywać seneszala terminem ''dapifer'', który przedtem służył do określania [[cześnik]]a. |
||
W związku z ogromem władzy, jaką zapewniało stanowisko seneszala, [[Filip August]] przestał mianować nowych seneszali dworskich, choć formalnie urząd nigdy nie został skasowany. |
W związku z ogromem władzy, jaką zapewniało stanowisko seneszala, [[Filip August]] przestał mianować nowych seneszali dworskich, choć formalnie urząd nigdy nie został skasowany. |
||
Również książęta terytorialni mianowali własnych seneszali, na wzór seneszali królewskich. Wraz z wcieleniem poszczególnych księstw do domeny królewskiej, nie likwidowano urzędów seneszali książęcych, lecz przekształcano ich w dziedzicznych urzędników administracji prowincjonalnej (np. [[Jean de Joinville]], biograf [[Ludwik IX Święty|Ludwika Świętego]] był dziedzicznym seneszalem [[Szampania|Szampanii]]). Królowie tworzyli także nowe seneskalie, które szybko stały się podstawową jednostką zarządu domenalnego, szczególnie na południe od Loary (na północy analogiczną rolę pełniły [[bajlif |
Również książęta terytorialni mianowali własnych seneszali, na wzór seneszali królewskich. Wraz z wcieleniem poszczególnych księstw do domeny królewskiej, nie likwidowano urzędów seneszali książęcych, lecz przekształcano ich w dziedzicznych urzędników administracji prowincjonalnej (np. [[Jean de Joinville]], biograf [[Ludwik IX Święty|Ludwika Świętego]] był dziedzicznym seneszalem [[Szampania|Szampanii]]). Królowie tworzyli także nowe seneskalie, które szybko stały się podstawową jednostką zarządu domenalnego, szczególnie na południe od Loary (na północy analogiczną rolę pełniły [[bajlif]]aty). |
||
W [[zakon rycerski|zakonach rycerskich]] seneszal był zastępcą wielkiego mistrza. |
W [[zakon rycerski|zakonach rycerskich]] seneszal był zastępcą wielkiego mistrza. |
||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[Majordomus]] |
* [[Majordomus]] |
||
* [[Bajlif]] |
|||
{{stub}} |
{{stub}} |
||
| Linia 26: | Linia 25: | ||
[[nl:Seneschalk]] |
[[nl:Seneschalk]] |
||
[[pt:Senescal]] |
[[pt:Senescal]] |
||
[[ru:Сенешаль]] |
|||
[[fr:Sénéchal]] |
|||
[[nl:Baljuw]] |
|||
[[ru:Сенешаль]] |
[[ru:Сенешаль]] |
||
Wersja z 03:32, 29 sty 2010
Seneszal - (fr. sénéshal, łac. senescalus) najwyższy rangą dostojnik świecki w państwie Franków, a później we Francji, od likwidacji urzędu majordoma przez Pepina Krótkiego w 751 roku. Słowo pochodzi z języka pragermańskiego, gdzie oznaczało starszego sługę (sini- = "starszy" + skalk = "sługa").
Urzędnik, noszący tytuł seneszala, zastępował króla, w czasie jego nieobecności, we wszystkich sprawach cywilnych, sądowniczych i wojskowych. Ponadto pełnił rolę przełożonego dworu i wszystkich dworskich urzędników, sprawował także kontrolę nad administracją domeny. Na przełomie XI i XII wieku przejął obowiązki, pierwotnie mu podległego, cześnika, od tej pory podlegały mu kwestie gospodarcze. Od tego momentu takżę zaczęto w tekstach łacińskich nazywać seneszala terminem dapifer, który przedtem służył do określania cześnika.
W związku z ogromem władzy, jaką zapewniało stanowisko seneszala, Filip August przestał mianować nowych seneszali dworskich, choć formalnie urząd nigdy nie został skasowany.
Również książęta terytorialni mianowali własnych seneszali, na wzór seneszali królewskich. Wraz z wcieleniem poszczególnych księstw do domeny królewskiej, nie likwidowano urzędów seneszali książęcych, lecz przekształcano ich w dziedzicznych urzędników administracji prowincjonalnej (np. Jean de Joinville, biograf Ludwika Świętego był dziedzicznym seneszalem Szampanii). Królowie tworzyli także nowe seneskalie, które szybko stały się podstawową jednostką zarządu domenalnego, szczególnie na południe od Loary (na północy analogiczną rolę pełniły bajlifaty).
W zakonach rycerskich seneszal był zastępcą wielkiego mistrza.