Cytryn

Nieoszlifowany cytryn

58-karatowy kamień

Plik:2cytryn, Brazylia.jpg

kryształ cytrynu

Cytryn (kwarc żółty) – kamień szlachetny, odmiana kwarcu. Należy do minerałów rzadkich. Nazwa pochodzi od: starofrancuskiego słowa citrin – żółty; gr. kitros = cytryna; łac. citrus = drzewo cytrusowe. Inne nazwy (niedopuszczalne w handlu) to: czeski topaz, topaz złoty, topaz fałszywy, topaz Madeira.

Właściwości

• Symbol chemiczny: SiO₂
• Połysk: szklisty, na przełamie tłusty
• Barwa: żółty, żółtopomarańczowym, pomarańczowym, ciemnopomarańczowym.
• Rysa: biała lub szarawa
• Twardość w skali Mohsa: 7
• Spójność: kruchy
• Gęstość 2,65 g/cm³
• Skupienie: ziarniste, pręcikowe, zbite
• Przełam: muszlowy

Niekiedy wytwarza formy dwubarwne, będące w części cytrynem, a w części ametystem tzw. ametryn. Tworzy prawidłowo wykształcone kryształy (najczęściej w formie szczotek krystalicznych), także skupienia zbite i ziarniste.

Występowanie

Stanowi składnik pegmatytów i utworów hydrotermalnych. Spotyka się go w geodach wśród melafirów i jako otoczaki w aluwiach rzecznych. Występuje w bogatych w krzem pegmatytach, gdzie często towarzyszą mu turmalin, beryl i mika.

Miejsca występowania: Najbardziej czyste i największe kryształy pochodzą z Campo Belo, Sete Lagoas, Minas Gerais w Brazylii. Oprócz tego na Uralu – Rosja i Madagaskarze. W innych złożach rzadko spotyka się okazy o wartości jubilerskiej: Kazachstan, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Hiszpania.

W Polsce występuje koło Jeleniej Góry i Nowej Rudy w Sudetach.

Zastosowanie

• poszukiwany i ceniony przez kolekcjonerów
• Ze względu na barwę jest cenionym kamieniem jubilerskim. Największe oszlifowane okazy, o masie powyżej 1150 ct znajdują się w Smithsonian Institution (USA), w tzw. kolekcji brazylijskiej.

Ciekawostki

Barwa żółta spowodowana jest obecnością małych wyrostków wodorotlenku żelaza.

Cytryny można otrzymywać przez wyprażanie ametystów i morionów. Przez ogrzewanie można też zmieniać barwę cytrynów, np. cytryny i ametysty z kopalni Montezuma w Brazylii stają się po podgrzaniu zielone.

Większość cytrynów znajdujących się na rynku powstała przez wyprażanie ametystu lub kwarcu dymnego. W temperaturze 470 °C brazylijski ametyst staje się jasnożółty, przy temp. 550–560 °C – ciemnobrunatny do czerwonobrunatnego. Wszystkie wyprażane cytryny wykazują czerwonawy odcień, podczas gdy naturalny cytryn jest zwykle bladożółty.

Cytryn to też kamień odpowiadający jednemu z 12 znaków zodiaku, wodnikowi.

Bibliografia

• J.Żaba, Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II Sp. z o.o. 2003 r.
• W. Schumann, Minerały świata, Wyd.”Alma- Press”, 2003 r.
• J.Bauer, Przewodnik Skały i minerały, Wyd. Multico, 1997 r.
• K. Maślankiewicz, Kamienie szlachetne, Wyd. Geologiczne, 1982 r.
• N.Sobczak, Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych, Wyd. Alfa, 1986 r.
• C.Hall, Klejnoty, Kamienie szlachetne i ozdobne, Wyd. Wiedza i Życie, 1996 r.
• W.Schuman, Kamienie szlachetne i ozdobne, Wyd. „Alma –Press”, 2004 r.

Zobacz też

minerał, jubilerstwo, przegląd zagadnień z zakresu jubilerstwa, kwarc