Tyrol Południowy: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 22:23, 9 paź 2010

Tyrol Południowy albo Górna Adyga (niem. Südtirol, wł. Alto Adige) - historyczna część Tyrolu położona na południe od głównej grani Alp.

Tyrol Południowy jest zamieszkany przez ludność tyrolską, włoską i ladyńską. Najważniejszym miastem, a zarazem stolica prowincji jest Bolzano (niem. Bozen).

Do 1919 Tyrol Południowy stanowił część austriackiego kraju koronnego Tyrol w monarchii habsburskiej. Z mocy traktatu pokojowego w Saint-Germain został wcielony do Włoch wraz z Trydentem jako region Trydent-Górna Adyga.

Po dojściu Mussoliniego do władzy we Włoszech nastąpiła przymusowa italianizacja niemieckojęzycznej części Tyrolu Południowego, powodując głęboki konflikt polityczny i narodowościowy. Zabroniono używania języka niemieckiego, zmieniano oryginalne nazwy miejscowości i obiektów topograficznych na włoskie, rozwiązano administracyjnie niemieckojęzyczne organizacje kulturalne i zagarnięto ich majątek. Dochodziło nawet do ustalanych drogą administracyjną zmian oryginalnych nazwisk rodowitych mieszkańców na włoskie. Czynny opór rdzennej ludności spowodował surowe represje władz.

Problem statusu niemieckojęzycznej ludności Tyrolu Południowego stał się przyczyną długotrwałego konfliktu austriacko-włoskiego. Zatwierdzony w 1972 "Statut Autonomiczny Prowincji Bozen", zwany Pakietem, gwarantujący równouprawnienie języków niemieckiego i włoskiego w całej prowincji, dwujęzyczność napisów w miejscach publicznych, nauczanie w szkołach w języku niemieckim, tworzenie niemieckojęzycznych organizacji kuturalnych, rozwiązał w znacznym stopniu narodowościowe i polityczne problemy Południowego Tyrolu.

Obecnie ze względu na duży ruch turystyczny Tyrol Południowy jest jedną z najbogatszych części Włoch. Wraz z z prowincją Trydent (ze stolicą w mieście Trydent) tworzy region Trydent-Górna Adyga (niem. Trentino-Südtirol, wł. Trentino-Alto Adige).

Zobacz też

Prowincja Bolzano

Linki zewnętrzne

O Tyrolu Południowych

Szablon:Stub

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-[[Grafika:Suedtirol CoA.svg|120px|left]]
+[[Plik:Suedtirol CoA.svg|120px|left]]
-[[Grafika:Map of South Tyrol (de).png|right|thumb|300px|Mapa Tyrolu Południowego]]
+[[Plik:Map of South Tyrol (de).png|right|thumb|300px|Mapa Tyrolu Południowego]]
 '''Tyrol Południowy''' albo '''Górna Adyga''' (niem. ''Südtirol'', wł. ''Alto Adige'') - historyczna część [[Tyrol (region)|Tyrolu]] położona na południe od głównej grani Alp.
@@ Linia 7: / Linia 6: @@
 Tyrol Południowy jest zamieszkany przez ludność [[Tyrolczycy|tyrolską]], [[Włosi|włoską]] i [[Retoromanie|ladyńską]]. Najważniejszym miastem, a zarazem stolica prowincji jest [[Bolzano]] (niem. ''Bozen'').
-Do [[1919]] Tyrol Południowy stanowił część [[Austria|austriackiego]] kraju koronnego Tyrol w [[Austro-Węgry|monarchii habsburskiej]]. Z mocy [[Traktat pokojowy z Austrią 1919|traktatu pokojowego]] w [[Saint-Germain-en-Laye|Saint-Germain]] został wcielony do [[Włochy|Włoch]] wraz z Trydentem jako region [[Trydent-Górna Adyga]].
+Do [[1919]] Tyrol Południowy stanowił część [[austria]]ckiego kraju koronnego Tyrol w [[Austro-Węgry|monarchii habsburskiej]]. Z mocy [[Traktat pokojowy z Austrią 1919|traktatu pokojowego]] w [[Saint-Germain-en-Laye|Saint-Germain]] został wcielony do [[Włochy|Włoch]] wraz z Trydentem jako region [[Trydent-Górna Adyga]].
 Po dojściu [[Benito Mussolini|Mussoliniego]] do władzy we Włoszech nastąpiła przymusowa italianizacja niemieckojęzycznej części Tyrolu Południowego, powodując głęboki konflikt polityczny i narodowościowy. Zabroniono używania języka niemieckiego, zmieniano oryginalne nazwy miejscowości i obiektów topograficznych na włoskie, rozwiązano administracyjnie niemieckojęzyczne organizacje kulturalne i zagarnięto ich majątek. Dochodziło nawet do ustalanych drogą administracyjną zmian oryginalnych nazwisk rodowitych mieszkańców na włoskie. Czynny opór rdzennej ludności spowodował surowe represje władz.
@@ Linia 13: / Linia 12: @@
 Problem statusu niemieckojęzycznej ludności Tyrolu Południowego stał się przyczyną długotrwałego konfliktu austriacko-włoskiego. Zatwierdzony w [[1972]] "Statut Autonomiczny Prowincji Bozen", zwany [[Pakiet (statut autonomiczny)|Pakietem]], gwarantujący równouprawnienie języków niemieckiego i włoskiego w całej prowincji, dwujęzyczność napisów w miejscach publicznych, nauczanie w szkołach w języku niemieckim, tworzenie niemieckojęzycznych organizacji kuturalnych, rozwiązał w znacznym stopniu narodowościowe i polityczne problemy Południowego Tyrolu.
-Obecnie ze względu na duży ruch turystyczny Tyrol Południowy jest jedną z najbogatszych części Włoch. Wraz z z [[prowincja Trydent|prowincją Trydent]](ze stolicą w mieście [[Trydent]]) tworzy region [[Trydent-Górna Adyga]] (niem. ''Trentino-Südtirol'', wł. ''Trentino-Alto Adige'').
+Obecnie ze względu na duży ruch turystyczny Tyrol Południowy jest jedną z najbogatszych części Włoch. Wraz z z [[prowincja Trydent|prowincją Trydent]] (ze stolicą w mieście [[Trydent]]) tworzy region [[Trydent-Górna Adyga]] (niem. ''Trentino-Südtirol'', wł. ''Trentino-Alto Adige'').
 == Zobacz też ==
@@ Linia 22: / Linia 21: @@
 {{commons|South Tyrol}}
-{{Geografia stub}}
+{{stub}}
-[[Kategoria:Regiony i krainy historyczne Europy]]
-[[Kategoria:Geografia Austrii]]
-[[Kategoria:Geografia Włoch]]
+[[Kategoria:Regiony i krainy historyczne Europy]]
+[[Kategoria:Geografia Austrii]]
+[[Kategoria:Geografia Włoch]]
 [[als:Südtirol]]