Skały okruchowe: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m poprawa linków |
m WP:SK, drobne techniczne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{dopracować|źródła=2018-05}} |
|||
[[ |
[[Plik:Poland - moving dune.JPG|thumb|Piaszczyste wydmy w Słowińskim PN]] |
||
[[ |
[[Plik:SiltstoneUSGOV.jpg|thumb|[[Mułowiec]]]] |
||
'''Skały okruchowe''', skały klastyczne – odmiana [[Skały osadowe|skał osadowych]]. W ich składzie dominuje [[materiał allogeniczny]] ([[materiał detrytyczny|detrytyczny]]). |
'''Skały okruchowe''', skały klastyczne – odmiana [[Skały osadowe|skał osadowych]]. W ich składzie dominuje [[materiał allogeniczny]] ([[materiał detrytyczny|detrytyczny]]). |
||
Linia 16: | Linia 17: | ||
* aleurytowa, czyli mułowa – ziarna od 0,05 do 0,002 mm, |
* aleurytowa, czyli mułowa – ziarna od 0,05 do 0,002 mm, |
||
* pelitowa, czyli iłowa – ziarna poniżej 0,002 mm. |
* pelitowa, czyli iłowa – ziarna poniżej 0,002 mm. |
||
{{Zobacz też|frakcja (geologia)}} |
|||
Mówi się, że skała jest dobrze wyselekcjonowana pod względem frakcji, gdy składa się z okruchów lub ziaren jednej wielkości. Do skał zbudowanych z kilku frakcji należą m.in. [[Glina lodowcowa|gliny lodowcowe]] i [[tillit]]y. |
Mówi się, że skała jest dobrze wyselekcjonowana pod względem frakcji, gdy składa się z okruchów lub ziaren jednej wielkości. Do skał zbudowanych z kilku frakcji należą m.in. [[Glina lodowcowa|gliny lodowcowe]] i [[tillit]]y. |
||
Linia 41: | Linia 40: | ||
* [[psefity]] (struktura psefitowa, czyli żwirowa) – [[gruz skalny]], [[brekcja]], [[żwir]], [[zlepieniec]] (konglomerat); |
* [[psefity]] (struktura psefitowa, czyli żwirowa) – [[gruz skalny]], [[brekcja]], [[żwir]], [[zlepieniec]] (konglomerat); |
||
* [[psamity]] (struktura psamitowa, czyli piaskowa) – [[Piasek|piaski]], [[Piaskowiec|piaskowce]], [[arkoza]], [[szarogłaz]], [[kwarcyt]]y; |
* [[psamity]] (struktura psamitowa, czyli piaskowa) – [[Piasek|piaski]], [[Piaskowiec|piaskowce]], [[arkoza]], [[szarogłaz]], [[kwarcyt]]y; |
||
* [[aleuryty]] (struktura aleurytowa, czyli mułowa) – [[Muł (geologia)| |
* [[aleuryty]] (struktura aleurytowa, czyli mułowa) – [[Muł (geologia)|muły]], [[Mułowiec|mułowce]], [[less]]; |
||
* [[pelity]] (struktura pelitowa, czyli iłowa) – [[lateryt]], [[boksyt]], [[terra rossa]], [[glinki ogniotrwałe]], [[bentonit]], [[Ił (skała)|iły]], [[ił pstry]], [[ił warwowy]], [[Iłowiec (skała osadowa)|iłowiec]], iłołupek ([[łupek ilasty]]), [[glina lodowcowa]]. |
* [[pelity]] (struktura pelitowa, czyli iłowa) – [[lateryt]], [[boksyt]], [[terra rossa]], [[glinki ogniotrwałe]], [[bentonit]], [[Ił (skała)|iły]], [[ił pstry]], [[ił warwowy]], [[Iłowiec (skała osadowa)|iłowiec]], iłołupek ([[łupek ilasty]]), [[glina lodowcowa]]. |
||
Wersja z 17:30, 24 maj 2018
Ten artykuł od 2018-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Skały okruchowe, skały klastyczne – odmiana skał osadowych. W ich składzie dominuje materiał allogeniczny (detrytyczny).
Nagromadzenie materiału okruchowego (okruchów skalnych, ziarn) prowadzi do powstania skały okruchowej luźnej. Jeśli materiał ten w wyniku działania diagenezy i lityfikacji zostanie scementowany, to powstaje skała okruchowa zwięzła.
Własności skał okruchowych
Charakter spoiwa: Skała okruchowa zwięzła składa się z 2 składników: ziaren i spoiwa (lepiszcza). Ze względu na charakter spoiwa wyróżnia się:
- spoiwo właściwe – strącone chemicznie w przestrzeniach międzyziarnowych,
- spoiwo detrytyczne – mające charakter masy wypełniającej (matrix), która jest złożona z drobnoziarnistego materiału,
- spoiwo chemiczno-detrytyczne – w chemicznym spoiwie znajduje się pewna ilość materiału detrytycznego, nazywanego matriks.
Struktura skał okruchowych oznacza rozmiary (frakcję) materiału okruchowego. Wyróżnia się następujące struktury skał okruchowych (klastycznych):
- psefitowa, czyli żwirowa – ziarna powyżej 2 mm,
- psamitowa, czyli piaskowa – ziarna od 2 do 0,05 mm,
- aleurytowa, czyli mułowa – ziarna od 0,05 do 0,002 mm,
- pelitowa, czyli iłowa – ziarna poniżej 0,002 mm.
Mówi się, że skała jest dobrze wyselekcjonowana pod względem frakcji, gdy składa się z okruchów lub ziaren jednej wielkości. Do skał zbudowanych z kilku frakcji należą m.in. gliny lodowcowe i tillity.
Stopień obtoczenia okruchów określa się zazwyczaj w skali czterostopniowej przez porównanie badanych ziaren i okruchów do ziaren wzorcowych. Stopnie obtoczenia:
- okruchy kanciaste,
- okruchy słabo obtoczone,
- okruchy obtoczone,
- okruchy dobrze obtoczone.
Powierzchnia skał może być: gładka, chropowata, matowa lub błyszcząca. Większe okruchy mogą być podziurawione przez skałotocze (małże).
Tekstura
- w skale okruchowej jest to sposób rozmieszczenia i ułożenia składników
- w skałach zwięzłych jest to wzajemny stosunek ilościowy składników okruchowych i spoiwa oraz stopień wypełnienia przez nie przestrzeni w skale.
Rozmieszczenie składników może być:
- bezładne,
- uporządkowane.
Przegląd skał okruchowych
Klasyfikacja skał osadowych opiera się na ich strukturze, w związku z tym wydziela się cztery kategorie tych skał odpowiadające kolejnym frakcjom:
- psefity (struktura psefitowa, czyli żwirowa) – gruz skalny, brekcja, żwir, zlepieniec (konglomerat);
- psamity (struktura psamitowa, czyli piaskowa) – piaski, piaskowce, arkoza, szarogłaz, kwarcyty;
- aleuryty (struktura aleurytowa, czyli mułowa) – muły, mułowce, less;
- pelity (struktura pelitowa, czyli iłowa) – lateryt, boksyt, terra rossa, glinki ogniotrwałe, bentonit, iły, ił pstry, ił warwowy, iłowiec, iłołupek (łupek ilasty), glina lodowcowa.