Tyrol Południowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne redakcyjne |
m drobne redakcyjne |
||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
''' |
'''Tyrol Południowy''' albo '''Górna Adyga''' (niem. ''Südtirol'', wł. ''Alto Adige'') - historyczna część [[Tyrol (region)|Tyrolu]] położona na południe od głównej grani Alp. |
||
Tyrol Południowy jest zamieszkany przez ludność [[Tyrolczycy|tyrolską]], [[Włosi|włoską]] i [[Retoromanie|ladyńską]]. Najważniejszym miastem, a zarazem stolica prowincji jest [[Bolzano]] (niem. ''Bozen''). |
|||
Do [[1919]] Tyrol Południowy stanowił część [[Austria|austriackiego]] kraju koronnego Tyrol w [[Austro-Węgry|monarchii habsburskiej]]. Z mocy [[Traktat pokojowy z Austrią 1919|traktatu pokojowego]] w [[Saint-Germain-en-Laye|Saint-Germain]] został wcielony do [[Włochy|Włoch]] wraz z Trydentem jako region [[Trydent-Górna Adyga]]. |
Do [[1919]] Tyrol Południowy stanowił część [[Austria|austriackiego]] kraju koronnego Tyrol w [[Austro-Węgry|monarchii habsburskiej]]. Z mocy [[Traktat pokojowy z Austrią 1919|traktatu pokojowego]] w [[Saint-Germain-en-Laye|Saint-Germain]] został wcielony do [[Włochy|Włoch]] wraz z Trydentem jako region [[Trydent-Górna Adyga]]. |
||
Wersja z 20:21, 8 lut 2010
.png)
Tyrol Południowy albo Górna Adyga (niem. Südtirol, wł. Alto Adige) - historyczna część Tyrolu położona na południe od głównej grani Alp.
Tyrol Południowy jest zamieszkany przez ludność tyrolską, włoską i ladyńską. Najważniejszym miastem, a zarazem stolica prowincji jest Bolzano (niem. Bozen).
Do 1919 Tyrol Południowy stanowił część austriackiego kraju koronnego Tyrol w monarchii habsburskiej. Z mocy traktatu pokojowego w Saint-Germain został wcielony do Włoch wraz z Trydentem jako region Trydent-Górna Adyga.
Po dojściu Mussoliniego do władzy we Włoszech nastąpiła przymusowa italianizacja niemieckojęzycznej części Tyrolu Południowego, powodując głęboki konflikt polityczny i narodowościowy. Zabroniono używania języka niemieckiego, zmieniano oryginalne nazwy miejscowości i obiektów topograficznych na włoskie, rozwiązano administracyjnie niemieckojęzyczne organizacje kulturalne i zagarnięto ich majątek. Dochodziło nawet do ustalanych drogą administracyjną zmian oryginalnych nazwisk rodowitych mieszkańców na włoskie. Czynny opór rdzennej ludności spowodował surowe represje władz.
Problem statusu niemieckojęzycznej ludności Tyrolu Południowego stał się przyczyną długotrwałego konfliktu austriacko-włoskiego. Zatwierdzony w 1972 "Statut Autonomiczny Prowincji Bozen", zwany Pakietem, gwarantujący równouprawnienie języków niemieckiego i włoskiego w całej prowincji, dwujęzyczność napisów w miejscach publicznych, nauczanie w szkołach w języku niemieckim, tworzenie niemieckojęzycznych organizacji kuturalnych, rozwiązał w znacznym stopniu narodowościowe i polityczne problemy Południowego Tyrolu.
Obecnie ze względu na duży ruch turystyczny Tyrol Południowy jest jedną z najbogatszych części Włoch. Wraz z z prowincją Trydent(ze stolicą w mieście Trydent) tworzy region Trydent-Górna Adyga (niem. Trentino-Südtirol, wł. Trentino-Alto Adige).
Zobacz też
Linki zewnętrzne
