Heurystyka dostępności: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
napisanie artykułu na nowo
m drobne redakcyjne
Linia 1: Linia 1:
'''Heurystyka dostępności''' to uproszczona metoda wnioskowania polegająca na przypisywaniu większego prawdopodobieństwa zdarzeniom, które łatwiej przywołać do świadomości i są bardziej nacechowane emocjonalnie. Metoda ta jest jedną z [[heurystyki wydawania sądów|heurystyk wydawania sądów]] opisanych przez [[Amos Tversky|Amosa Tversky'ego]] i [[Daniel Kahneman|Daniela Kahnemana]], prowadzących do [[błąd poznawczy|błędów poznawczych]]{{r|kahneman1982}}.
'''Heurystyka dostępności''' (''ang. availability heuristic'') to uproszczona metoda wnioskowania polegająca na przypisywaniu większego prawdopodobieństwa zdarzeniom, które łatwiej przywołać do świadomości i są bardziej nacechowane emocjonalnie. Metoda ta jest jedną z [[heurystyki wydawania sądów|heurystyk wydawania sądów]] opisanych przez [[Amos Tversky|Amosa Tversky'ego]] i [[Daniel Kahneman|Daniela Kahnemana]], prowadzących do [[błąd poznawczy|błędów poznawczych]]{{r|kahneman1982}}.


Przykładowo osoby, które padły ofiarą kradzieży, przeceniają wystąpienie takiego zdarzenia w przyszłości. Częstotliwość wypadków lotniczych jest uznawana za znacznie wyższą zaraz po każdym takim wypadku. Podobnie ludzie często obawiają się bardzo rzadkich przyczyn śmierci, jeśli są one dramatyczne: atak rekina, zamach terrorystyczny itp.
Przykładowo osoby, które padły ofiarą kradzieży, przeceniają wystąpienie takiego zdarzenia w przyszłości. Częstotliwość wypadków lotniczych jest uznawana za znacznie wyższą zaraz po każdym takim wypadku. Podobnie ludzie często obawiają się bardzo rzadkich przyczyn śmierci, jeśli są one dramatyczne: atak rekina, zamach terrorystyczny itp{{r|carroll}}.


== Badania ==
== Badania ==
Linia 13: Linia 13:


== Wpływ heurystyki dostępności na błędy poznawcze ==
== Wpływ heurystyki dostępności na błędy poznawcze ==
Kilka ważnych błędów poznawczych tłumaczonych jest przez aktywizację w umyśle heurystyki reprezentatywności. Te błędy to:
Występowanie niektórych błędów poznawczych tłumaczone jest przez aktywizację w umyśle heurystyki dostępności. Te błędy to:
* [[Błąd konfirmacji]] polegający na preferowaniu informacji, które potwierdzają wcześniejsze oczekiwania i hipotezy, niezależnie od tego, czy te informacje są prawdziwe{{r|plous}}.
* [[Błąd konfirmacji]] polegający na preferowaniu informacji, które potwierdzają wcześniejsze oczekiwania i hipotezy, niezależnie od tego, czy te informacje są prawdziwe{{r|plous}}.
* [[Efekt pewności wstecznej]], czyli tendencja do oceniania przeszłych wydarzeń jako bardziej przewidywalnych niż rzeczywiście były{{r|fischfoff}}.
* [[Efekt pewności wstecznej]], czyli tendencja do oceniania przeszłych wydarzeń jako bardziej przewidywalnych niż rzeczywiście były{{r|fischfoff}}.
* [[Efekt subaddytywności]] polegający na ocenianiu prawdopodobieństwa całości jako mniejszego, niż prawdopodobieństwo poszczególnych części{{r|fox}}.
* [[Efekt subaddytywności]] polegający na ocenianiu prawdopodobieństwa całości jako mniejszego, niż prawdopodobieństwo poszczególnych części{{r|fox}}.
* [[Efekt świeżości]] polegający na silniejszym oddziaływaniu informacji, które nadeszły jako ostatnie (najświeższych), niż tych, które pojawiły się wcześniej{{r|tyszka}}.
* [[Egocentryzm atrybucyjny]] polegający na skłonności do przypisywania sobie większej odpowiedzialności za konsekwencje wspólnie wykonywanej pracy, niż skłonny jest to uznać postronny obserwator{{r|strelau}}.
* [[Egocentryzm atrybucyjny]] polegający na skłonności do przypisywania sobie większej odpowiedzialności za konsekwencje wspólnie wykonywanej pracy, niż skłonny jest to uznać postronny obserwator{{r|strelau}}.
* [[Zależność magiczna]] – termin z zakresu teorii warunkowania sprawczego oznaczający taką relację między reakcją (zachowaniem) a wzmocnieniem (nagrodą), która nie istnieje w rzeczywistości, ale istnieje w przekonaniu organizmu (w języku potocznym używane zamiennie z pojęciem "zabobon", "przesąd"){{r|zimbardo}}.
* [[Zależność magiczna]] – termin z zakresu teorii warunkowania sprawczego oznaczający taką relację między reakcją (zachowaniem) a wzmocnieniem (nagrodą), która nie istnieje w rzeczywistości, ale istnieje w przekonaniu organizmu (w języku potocznym używane zamiennie z pojęciem "zabobon", "przesąd"){{r|zimbardo}}.

* [[Skrzywienie zawodowe]], czyli utrata bezstronności poglądów na sprawy wchodzące w zakres zainteresowań zawodowych.
== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Heurystyki wydawania sądów]]
* [[Heurystyki wydawania sądów]]
Linia 33: Linia 33:
<ref name="plous">{{Cytuj pismo | nazwisko = S. Plous | tytuł = The Psychology of Judgment and Decision Making | rok = 1993 | wydawca = McGraw-Hill | strony=233|oclc = 26931106}}</ref>
<ref name="plous">{{Cytuj pismo | nazwisko = S. Plous | tytuł = The Psychology of Judgment and Decision Making | rok = 1993 | wydawca = McGraw-Hill | strony=233|oclc = 26931106}}</ref>
<ref name="fischfoff">{{cytuj pismo|autor=B. Fischhoff, R. Beyth|tytuł=I knew it would happen: Remembered probabilities of once—future things|czasopismo=Organizational Behavior and Human Performance|wolumin=13 (1)|strony=1–16|data=1975|doi=10.1016/0030-5073(75)90002-1}}</ref>
<ref name="fischfoff">{{cytuj pismo|autor=B. Fischhoff, R. Beyth|tytuł=I knew it would happen: Remembered probabilities of once—future things|czasopismo=Organizational Behavior and Human Performance|wolumin=13 (1)|strony=1–16|data=1975|doi=10.1016/0030-5073(75)90002-1}}</ref>
<ref name="strelau">{{cytuj książkę | autor = [[Jan Strelau|J. Strelau}} (red.) | tytuł = Psychologia. Podręcznik akademicki. Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej | wydawca = PWN | miejsce = Warszawa | rok = 2007 |strony= 65| isbn = 978-83-7489-084-7}}</ref>
<ref name="strelau">{{cytuj książkę |autor=[[Jan Strelau|J. Strelau]] (red.)|tytuł = Psychologia. Podręcznik akademicki. Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej|wydawca=PWN|miejsce=Warszawa|rok=2007|strony=65|isbn = 978-83-7489-084-7}}</ref>
<ref name="fox">{{cytuj pismo|autor=C. R. Fox, J. Levav|tytuł=Familiarity Bias and Belief Reversal in Relative Likelihood Judgment|czasopismo=Organizational Behavior and Human Performance|wolumin=82 (2)|strony=268-292|data=2000|url=http://personal.anderson.ucla.edu/policy.area/faculty/fox/obhdp00.pdf|doi=10.1006/obhd.2000.2898}}</ref>
<ref name="fox">{{cytuj pismo|autor=C. R. Fox, J. Levav|tytuł=Familiarity Bias and Belief Reversal in Relative Likelihood Judgment|czasopismo=Organizational Behavior and Human Performance|wolumin=82 (2)|strony=268-292|data=2000|url=http://personal.anderson.ucla.edu/policy.area/faculty/fox/obhdp00.pdf|doi=10.1006/obhd.2000.2898}}</ref>
<ref name="zimbardo">{{cytuj książkę|autor=[[Philip Zimbardo|P. G. Zimbardo]], F.L. Ruch|tytuł=Psychologia i życie|wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN|miejsce=Warszawa|data=1994|isbn=83-01-04040-8}}</ref>
<ref name="zimbardo">{{cytuj książkę|autor=[[Philip Zimbardo|P. G. Zimbardo]], F.L. Ruch|tytuł=Psychologia i życie|wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN|miejsce=Warszawa|data=1994|isbn=83-01-04040-8}}</ref>
<ref name="tyszka">{{cytuj książkę|autor=T. Tyszka|tytuł=Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji|wydawca=Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne|miejsce=Gdańsk|data=1999|strony=35|isbn=8385416951|oclc=749621473}}</ref>
⚫
<ref name="carroll">{{cytuj pismo|autor=J. S. Carroll|tytuł=The effect of imagining an event on expectations for the event: An interpretation in terms of the availability heuristic|czasopismo=Journal of Experimental Social Psychology|wolumin=14 (1)|strony=88-96|data=1978|doi=10.1016/0022-1031(78)90062-8}}</ref>
}}
}}

== Bibliografia ==
⚫
* Carroll, J. S. (1978). The effect of imagining an event on expectations for the event: An interpretation in terms of the availability heuristic. ''Journal of Experimental Social Psychology'' '''14''', 88-96.


[[Kategoria:Błędy poznawcze]]
[[Kategoria:Błędy poznawcze]]

Wersja z 20:09, 26 sty 2012

Heurystyka dostępności (ang. availability heuristic) to uproszczona metoda wnioskowania polegająca na przypisywaniu większego prawdopodobieństwa zdarzeniom, które łatwiej przywołać do świadomości i są bardziej nacechowane emocjonalnie. Metoda ta jest jedną z heurystyk wydawania sądów opisanych przez Amosa Tversky'ego i Daniela Kahnemana, prowadzących do błędów poznawczych[1].

Przykładowo osoby, które padły ofiarą kradzieży, przeceniają wystąpienie takiego zdarzenia w przyszłości. Częstotliwość wypadków lotniczych jest uznawana za znacznie wyższą zaraz po każdym takim wypadku. Podobnie ludzie często obawiają się bardzo rzadkich przyczyn śmierci, jeśli są one dramatyczne: atak rekina, zamach terrorystyczny itp[2].

Badania

Istnienie heurystyki dostępności zostało eksperymentalnie potwierdzone i zinterpretowane w badaniach:

  • Jednej grupie studentów pokazano listę nazwisk składającą się z 19 nazwisk sławnych mężczyzn (na przykład Woody Allen, George W. Bush, Tony Blair) i z 20 nazwisk mniej sławnych kobiet (Elizabeth Dole, Lara Holmes, Vivien Cosby), a drugiej grupie listę składającą się z 19 nazwisk sławnych kobiet i 20 nazwisk mniej sławnych mężczyzn. Następnie zasłonięto nazwiska i poproszono o wypisanie zapamiętanych nazwisk. Tylko 15% osób badanych wypisało więcej nazwisk mniej znanych osób. W innym wariancie tego badania proszono o oszacowanie ilości kobiet i mężczyzn znajdujących się na liście. Ponad 80% badanych wskazało na tę płeć, do której dopasowano sławniejsze postaci pomimo, że było ich na liście mniej.
  • Pięciu różnym grupom pokazano jedną z liter angielskiego alfabetu (K, L, N, R lub V) i poproszono osoby badane o oszacowanie, czy w języku angielskim jest więcej słów, które zaczynają się na daną literę, czy też więcej słów jest takich, w których występuje ona na trzecim miejscu (polski przykład dla litery K: Kolano i zaKupy). Ponad 70% badanych stwierdziło, że więcej jest takich słów, gdzie te litery występują na początku, a w rzeczywistości słów, w których te litery występują na trzecim miejscu jest prawie dwa razy więcej.

Wyniki obu eksperymentów pokazały, że osoby badane kierują się w swoich sądach dostępnością danych w umyśle. Łatwiej jest zauważyć, a potem sobie przypomnieć znane nazwiska, niż te mniej znane (pojawiają się często w TV, radiu, gazetach, mamy do nich lepszy dostęp). Podobnie łatwiej przypomnieć sobie słowa zaczynające się na jakąś literę, niż takie, w których dana litera jest na którymś miejscu w słowie[3].

Wpływ heurystyki dostępności na błędy poznawcze

Występowanie niektórych błędów poznawczych tłumaczone jest przez aktywizację w umyśle heurystyki dostępności. Te błędy to:

  • Błąd konfirmacji polegający na preferowaniu informacji, które potwierdzają wcześniejsze oczekiwania i hipotezy, niezależnie od tego, czy te informacje są prawdziwe[4].
  • Efekt pewności wstecznej, czyli tendencja do oceniania przeszłych wydarzeń jako bardziej przewidywalnych niż rzeczywiście były[5].
  • Efekt subaddytywności polegający na ocenianiu prawdopodobieństwa całości jako mniejszego, niż prawdopodobieństwo poszczególnych części[6].
  • Efekt świeżości polegający na silniejszym oddziaływaniu informacji, które nadeszły jako ostatnie (najświeższych), niż tych, które pojawiły się wcześniej[7].
  • Egocentryzm atrybucyjny polegający na skłonności do przypisywania sobie większej odpowiedzialności za konsekwencje wspólnie wykonywanej pracy, niż skłonny jest to uznać postronny obserwator[8].
  • Zależność magiczna – termin z zakresu teorii warunkowania sprawczego oznaczający taką relację między reakcją (zachowaniem) a wzmocnieniem (nagrodą), która nie istnieje w rzeczywistości, ale istnieje w przekonaniu organizmu (w języku potocznym używane zamiennie z pojęciem "zabobon", "przesąd")[9].

Zobacz też

  1. ↑ D.Kahneman, P. Slovic, A. Tversky: Judgment under uncertainty: heuristics and biases. New York: Cambridge University Press, 1982. ISBN 0-521-24064-6. OCLC 7578020.
  2. ↑ J. S. Carroll. The effect of imagining an event on expectations for the event: An interpretation in terms of the availability heuristic. „Journal of Experimental Social Psychology”. 14 (1), s. 88-96, 1978. DOI: 10.1016/0022-1031(78)90062-8. 
  3. ↑ A. Tversky, D. Kahneman. Availability: A heuristic for judging frequency and probability. „Cognitive Psychology”. 5 (2), s. 207–232, 1973. DOI: 10.1016/0010-0285(73)90033-9. 
  4. ↑ S. Plous. The Psychology of Judgment and Decision Making. , s. 233, 1993. McGraw-Hill. OCLC 26931106. 
  5. ↑ B. Fischhoff, R. Beyth. I knew it would happen: Remembered probabilities of once—future things. „Organizational Behavior and Human Performance”. 13 (1), s. 1–16, 1975. DOI: 10.1016/0030-5073(75)90002-1. 
  6. ↑ C. R. Fox, J. Levav. Familiarity Bias and Belief Reversal in Relative Likelihood Judgment. „Organizational Behavior and Human Performance”. 82 (2), s. 268-292, 2000. DOI: 10.1006/obhd.2000.2898. 
  7. ↑ T. Tyszka: Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 1999, s. 35. ISBN 83-85416-95-1. OCLC 749621473.
  8. ↑ J. Strelau (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki. Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej. Warszawa: PWN, 2007, s. 65. ISBN 978-83-7489-084-7.
  9. ↑ P. G. Zimbardo, F.L. Ruch: Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. ISBN 83-01-04040-8.
{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Heurystyka_dostępności&oldid=29626790”