Choroby roślin: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 15:53, 18 sty 2013

Choroby roślin – wszelkie dłużej trwające naruszenie równowagi w czynnościach życiowych rośliny przez jakikolwiek czynnik chorobotwórczy (Gäumann 1959).

Nauka o chorobach roślin to fitopatologia.

Czynniki chorobotwórcze

Wśród czynników chorobotwórczych można wyróżnić czynniki:

nieinfekcyjne – choroba się nie rozprzestrzenia, dlatego nie ma nowych roślin z wyraźnymi objawami. Czynnik nieinfekcyjny diagnozuje się wykluczając w pierwszej kolejności czynniki infekcyjne. Do czynników nieinfekcyjnych należą: zbyt niska wilgotność powietrza, niska i wysoka temperatura, niedostatek światła, zanieczyszczenie środowiska, odczyn gleby, wady genetyczne, środki ochrony roślin, kwaśne deszcze oraz wiatr i grad. Nieinfekcyjne choroby roślin wywołuje najczęściej brak lub nadmiar składników pokarmowych.
infekcyjne – są to czynniki, które dokonują infekcji po fizycznym zetknięciu się z rośliną. Następnie rosną, rozwijają się i rozmnażają na niej lub w niej. Czynniki infekcyjne są nazywane patogenami. Do czynników infekcyjnych należą
- wirusy i wiroidy
- fitoplazmy
- bakterie
- grzyby
- pasożytnicze rośliny nasienne
- oraz organizmy z rodziny Plasmodiphoraceae i organizmy z typu Oomycota z królestwa Chromista

Pod względem pasożytnictwa, patogeny można podzielić na:

pasożyty obligatoryjne (bezwzględne, ścisłe) – rozwijają się i rozmnażają wyłącznie w żywych komórkach roślin np. wiroidy czy grzyby z rzędu Erysiphales
pasożyty fakultatywne (względne, fakultatywne) – różnią się tym od pasożytów bezwzględnych, że w pewnych okolicznościach mogą się rozwijać na martwej substancji organicznej np. grzyby workowce (Ascomycota)
pasożyty okolicznościowe (względne, fakultatywne) – są to tzw. patogeny słabości. Atakują roślinę, kiedy ta jest osłabiona lub uszkodzona.

Objawy chorobowe

Zmiany zabarwienia

mozaiki (infekcyjne chlorozy) – zahamowanie syntezy barwnika lub utrata chlorofilu na części powierzchni liścia. Mozaiki mogą być ostre i łagodne.
białaczka, żółtaczka i chloroza - zahamowanie syntezy chlorofilu. Brak niektórych składników pokarmowych (N, Mg, Fe).
rozbicie barwy – rozkład antocyjanów np. pstrość tulipana.

Nekrozy

Nekrozy to obumieranie komórek, grup komórek określonej tkanki lub całych tkanek, a nawet całych roślin. Typy nekrozy:

zgnilizna mokra – dotyczy tkanek miękiszowych pod wpływem enzymów pektolitycznych i celulolitycznych.
zgnilizna sucha - wywoływana przez grzyby (głownie podstawczaki) tworzące enzymy celulolityczne.
zgorzele – nekrozy prowadzące do zamierania całych organów.

Do objawów chorobotwórczych należą również: więdnięcia, zniekształcenia, skarłowacenia, narośle, rany, zrakowacenia i wydzieliny.

Choroby roślin

Nieinfekcyjne choroby roślin

Infekcyjne choroby roślin

Wirozy są to choroby wywoływane przez wirusy. Wirusy wnikają głównie do komórek skórki. Tylko niektóre wnikają głębiej np. do miękiszu, ale jest to spowodowane wprowadzeniem ich przez wektory. Wirusy nie mogą same się rozmnażać, dlatego też wykorzystują do tego celu metabolizm rośliny. Namnażanie wirusa polega na replikacji, następnie na biosyntezie białka kapsydu i łączeniu obu tych elementów.

wirus pasiastości kukurydzy (Maize streak virus (MSV))
wirus kędzierzawki wierzchołkowej buraka (Beet curly top virus (BCTV))
wirus złotej mozaiki fasoli (Bean golden mosaic virus (BGMV))
wirus kędzierzawki liści pomidora (Tomato leaf curl virus (ToLCV))
wirus mozaiki kalafiora (Cauliflower mosaic virus (CaMV))
wirus mozaiki dalii (Dahlia mosaic virus (DMV))
wirus czerwonej pierścieniowej plamistości borówki wysokiej (Blueberry red ringspot virus (SbCMV))
wirus chlorotycznej pstrości soi (Soybean chlorotic mottle virus (SbCMV))
bacilokształtny wirus tungro ryżu (Rice tungro bacilliform virus (RTBV))
wirus narośli przyrannej (Wound tumor virus (WTV))
wirus karłowatości ryżu (Rice dwarf virus (RDV))
wirus żółtej pasiastej mozaiki jęczmienia (Barley yellow striate mosaic virus (BYSMV))
wirus nekrotycznej żółtaczki sałaty (Lettuce necrotic yellows virus (LNYV))
wirus mozaiki kukurydzy (Maize mosaic virus (MMV))
wirus żółtej karłowatości ziemniaka (Potato yellow dwarf virus (PYDV))
wirus psorozy cytrusowych (Citrus psorosis virus (CPsV))
wirus brązowej plamistości pomidora (Tomato spotted wilt virus (TSWV))
wirus nekrotycznej plamistości niecierpka (Impatiens necrotic spot virus (INSV))
wirus pasiastości kukurydzy (Maize stripe virus (MSpV))
wirus hoja blanca ryżu (Rice hoja blanca virus (RHBV))
wirus pasiastości ryżu (Rice stripe virus (RSV))
wirus chlorotycznej karłowatości kukurydzy (Maize chlorotic dwarf virus (MCDV))
kulisty wirus tungro ryżu (Rice tungro spherical virus (RTSV))
wirus utajonej pierścieniowej plamistości truskawki (Strawberry latent ringspot virus (SLRSV))
wirus szorstkości liści czereśni (Cherry rasp leaf virus (CRLV))
andyjski wirus pstrości ziemniaka (Andean potato mottle virus (APMoV))
wirus prawdziwej mozaiki bobiku (Broad bean true mosaic virus (BBTMV))
wirus pstrości koniczyny czerwonej (Red clover mottle virus (RCMV))
wirus 1 więdnięcia bobiku (Broad bean wilt virus 1 (BBWV-1))
wirus mozaiki gęsiówki (Arabis mosaic virus (ArMV))
wirus rewersji porzeczki czarnej (Blackcurrant reversion virus (BRV))
wirus pstrości liści borówki wysokiej (Blueberry leaf mottle virus (BLMoV))
wirus liściozwoju czereśni (Chery leafroll virus (CLRV))
wirus pierścieniowej plamistości maliny (Raspberry ringspot virus (RpRSV))
wirus pierścieniowej plamistości tytoniu (Tobacco ringspot virus (TRSV))

Wirusy mogą być przenoszone przez nasiona, bulwy, cebule, rośliny wieloletnie, owady, przez pyłek wodę i powietrze.

Bakteriozy roślin

Choroby wywoływane przez bakterie mogą powodować więdnięcie roślin, powstawanie na nich narośli, zgniliznę, plamistość oraz nekrozę.

Bibliografia

Fitopatologia t. I i II. Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red. nauk.). Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011. ISBN 978-83-09-01077-7.

@@ Linia 53: / Linia 53: @@
 ==== [[Wirozy]] ====
 Wirozy są to choroby wywoływane przez [[wirusy]]. Wirusy wnikają głównie do komórek skórki. Tylko niektóre wnikają głębiej np. do miękiszu, ale jest to spowodowane wprowadzeniem ich przez [[wektor (medycyna)|wektory]]. Wirusy nie mogą same się rozmnażać, dlatego też wykorzystują do tego celu metabolizm rośliny. Namnażanie wirusa polega na [[wirus|replikacji]], następnie na biosyntezie białka kapsydu i łączeniu obu tych elementów.
+* [[wirus pasiastości kukurydzy]] (Maize streak virus (MSV))
-* [[mozaika zwykła fasoli]] (Bean mosaic virus BMV (Phaseolus virus 1)) – choroba ta pojawia się bardzo wcześnie, ponieważ wirus przenosi się wraz z nasionami [[fasola|fasoli]]. Jeśli wysiewane są chore [[Nasiono|nasiona]], to już na pierwszej parze liści pojawi się choroba. Liście porażone mozaiką zwykle są: silnie wydłużone, na brzegach blaszki liściowej pojawiają się żółte zabarwienia – brzegi blaszki ulegają chlorozie. Wierzchołek liścia zawija się do dołu, pojawiają się plamy – mozaika. Występuje wyboistość blaszki liściowej.
-* [[mozaika żółta fasoli]] (Bean yellow mosaic virus BYMV (Phaseola virus 2)
+* [[wirus kędzierzawki wierzchołkowej buraka]] (Beet curly top virus (BCTV))
+* [[wirus złotej mozaiki fasoli]] (Bean golden mosaic virus (BGMV))
-* [[mozaika ogórka]] (Cucumber mosaic virus CMV (Cucumis virus 1)) – jest to mozaika marmurkowa, na blaszce [[ogórek|ogórka]] zielone pozostają tylko nerwy liścia pozostała część tkanki bieleje, jest jasnozielona.
+* [[wirus kędzierzawki liści pomidora]] (Tomato leaf curl virus (ToLCV))
-* [[mozaika jabłoni]] (Apple mosaic virus AMV (Pyrus virus 2)) – pojawiają się jasne plamy na tle zielonych części [[jabłoń|jabłoni]]. Mozaika pojawia się na całej roślinie. Wyboistość blaszki liściowej.
+* [[wirus mozaiki kalafiora]] (Cauliflower mosaic virus (CaMV))
-* [[pstrość tulipana]] (Tulip breaking virus TBV (Tulipa virus 1)) – choroba ta jest widoczna na czerwonych i bordowych kwiatach [[tulipan]]a. Na płatkach korony obserwuje się jasne smugi. Często pojawia się ciemna plama w kolorze bordowym a nawet granatowym. Pstrość powoduje rozbicie barwy tulipana. Wirus bardzo długo przebywa na roślinie nie degradując całej rośliny. Choroba ta jest zaraźliwa, łatwo przenosi się z jednej rośliny na drugą.
+* [[wirus mozaiki dalii]] (Dahlia mosaic virus (DMV))
-* [[żółtaczka buraka]].
+* [[wirus czerwonej pierścieniowej plamistości borówki wysokiej]] (Blueberry red ringspot virus (SbCMV))
-* [[brązowa plamistość pomidora]] (Tomato spotted wild virus TSWV (Lycopersicum virus 3)) – pojawia się nekroza – brązowienie i zamieranie tkanek. Wirus ten powoduje typową mozaikę oraz staśmienia. Jest najbardziej niebezpieczny na roślinach ozdobnych. Na brzegach blaszki pojawiają się żółte obwódki.
+* [[wirus chlorotycznej pstrości soi]] (Soybean chlorotic mottle virus (SbCMV))
-* [[liściozwój ziemniaka]] (Potato leaf roll virus PLRV (Soalnum virus 14)) – wirus powodujący tę chorobę jest wirusem powodującym deformację [[ziemniak]]a (oprócz mozaiki i nekrozy). Liście zwijają się do środka. Wirus uszkadza [[rurki sitowe]] w roślinie, przez co liście przestają odprowadzać do korzeni wytworzone [[asymilat]]y (liście nie zmieniają barwy). Gromadzenie asymilatów w liściach powoduje pogrubienie blaszki liściowej oraz rynienkowate zwijanie się do góry. Choroba ta objawia się na górnych liściach rośliny. Wirus ten jest wirusem trwałym przenoszonym przez [[mszyca brzoskwiniowa|mszycę brzoskwiniową]], musi on przejść okres inkubacji aby mógł zarażać. Nie jest on przenoszony mechanicznie tak jak większość wirusów.
+* [[bacilokształtny wirus tungro ryżu]] (Rice tungro bacilliform virus (RTBV))
-* [[mozaika pomidora]] (Tomato mosaic virus TMV) – zielna, żółta, nitkowatość liści pomidora. Blaszka liściowa ulega silnemu wydłużeniu, jest zredukowana, liście zwijają się. Deformacja roślin.
+* [[wirus narośli przyrannej]] (Wound tumor virus (WTV))
-* [[żółta karłowatość cebuli]] (Onion yellow dwarf virus OYDV (Allium virus 1)) – choroba ta występuje bardzo wcześnie. Pojawiają się żółte plamy na [[szczypiorek|szczypiorze]]. Wirus powoduje chlorozę liści, wielokrotne załamywanie się liści i ich zwisanie oraz spłaszczenie szczypiorku. Tomato mosaic virus (TMV) hamuje wzrost cebuli, są one małe i mają średnicę pędu.
-* [[wirus M na ziemniaku]].
+* [[wirus karłowatości ryżu]] (Rice dwarf virus (RDV))
+* [[wirus żółtej pasiastej mozaiki jęczmienia]] (Barley yellow striate mosaic virus (BYSMV))
-* [[pierścieniowa plamistość tytoniu]] (Tabacco ring spot virus TRSV (Nicotina virus 12)) – choroba ta powoduje nekrozę. Pojawiają się jasnozielone lub żółte smugi biegnące przy brzegach blaszki liścia [[Tytoń (roślina)|tytoniu]] zataczające pierścienie. Często pierścienie łączą się ze sobą i wówczas tkanka zamiera.
+* [[wirus nekrotycznej żółtaczki sałaty]] (Lettuce necrotic yellows virus (LNYV))
-* [[szarka śliwy]] (Plum pox virus PPV (Prunus virus 7)) – choroba ta najbardziej jest widoczna gdy owoce [[śliwa|śliwy]] zbliżają się do dojrzałości. Owoce wcześniej fioletowieją. Pojawiają się jasne smugi biegnące w różnych miejscach owocu. Smugi te są zagłębione w tkankę. Następnie smugi brązowieją (nekroza), często aż do [[Nasiono|pestki]]. Następuje deformacja owocu. Ma on nierówny kształt, ponieważ w miejscach nekroz tkanka się zapada.
+* [[wirus mozaiki kukurydzy]] (Maize mosaic virus (MMV))
-* [[smugowatość ziemniaka]] (Potato virus Y (Solanum virus 2)) – wirus wywołuje nekrozę na spodniej warstwie liści, atakuje ogonki, nerwy i pęd. Często nekroza przechodząc z np. nerwu głównego na boczny układa się w literę Y.
+* [[wirus żółtej karłowatości ziemniaka]] (Potato yellow dwarf virus (PYDV))
-* [[kędzierzawka ziemniaka]] (Potato virus X + Potato virus Y (Solanum virus 1 + Solanum virus 2)) – objawia się tak samo jak w smugowatości ziemniaka. Wirus powoduje karłowatość roślin. Liście osadzone są gęsto, bo międzywęźla są silnie skrócone. Blaszki kędzierzawią się. Roślina przypomina pokrojowo kędzierzawą kępę.
+* [[wirus psorozy cytrusowych]] (Citrus psorosis virus (CPsV))
-* [[kędzierzawka płaszczyńcowa buraka]] (Beet leaf curl virus BLCV (Beta virus 3)) – wirus nabiera chorobotwórczości tylko w ciele [[owady|owada]], jest on trwały i jest przenoszony przez [[płaszczyniec burakowy|płaszczyńca burakowego]]. Objawem choroby jest kędzierzawienie liści najmłodszych. Nerw główny i boczny ulega silnemu skróceniu. Blaszka liściowa ulega skędzierzawieniu, a w dalszej kolejności powstaje nekroza, co skutkuje, że blaszka jest krucha i łamie się.
+* [[wirus brązowej plamistości pomidora]] (Tomato spotted wilt virus (TSWV))
-* [[żółta karłowatość jęczmienia]].
+* [[wirus nekrotycznej plamistości niecierpka]] (Impatiens necrotic spot virus (INSV))
+* [[wirus pasiastości kukurydzy]] (Maize stripe virus (MSpV))
+* [[wirus hoja blanca ryżu]] (Rice hoja blanca virus (RHBV))
+* [[wirus pasiastości ryżu]] (Rice stripe virus (RSV))
+* [[wirus chlorotycznej karłowatości kukurydzy]] (Maize chlorotic dwarf virus (MCDV))
+* [[kulisty wirus tungro ryżu]] (Rice tungro spherical virus (RTSV))
+* [[wirus utajonej pierścieniowej plamistości truskawki]] (Strawberry latent ringspot virus (SLRSV))
+* [[wirus szorstkości liści czereśni]] (Cherry rasp leaf virus (CRLV))
+* [[andyjski wirus pstrości ziemniaka]] (Andean potato mottle virus (APMoV))
+* [[wirus prawdziwej mozaiki bobiku]] (Broad bean true mosaic virus (BBTMV))
+* [[wirus pstrości koniczyny czerwonej]] (Red clover mottle virus (RCMV))
+* [[wirus 1 więdnięcia bobiku]] (Broad bean wilt virus 1 (BBWV-1))
+* [[wirus mozaiki gęsiówki]] (Arabis mosaic virus (ArMV))
+* [[wirus rewersji porzeczki czarnej]] (Blackcurrant reversion virus (BRV))
+* [[wirus pstrości liści borówki wysokiej]] (Blueberry leaf mottle virus (BLMoV))
+* [[wirus liściozwoju czereśni]] (Chery leafroll virus (CLRV))
+* [[wirus pierścieniowej plamistości maliny]] (Raspberry ringspot virus (RpRSV))
+* [[wirus pierścieniowej plamistości tytoniu]] (Tobacco ringspot virus (TRSV))
 Wirusy mogą być przenoszone przez [[Nasiono|nasiona]], [[Bulwa (botanika)|bulwy]], [[Cebula (botanika)|cebule]], [[Roślina wieloletnia|rośliny wieloletnie]],  [[Owady|owady]], przez [[pyłek]] wodę i powietrze.