Płyn mózgowo-rdzeniowy

Płyn mózgowo-rdzeniowy (łac. liquor cerebrospinalis) – przejrzysta, bezbarwna ciecz, która wypełnia przestrzeń podpajęczynówkową, układ komorowy i kanał rdzenia kręgowego.

Skład i funkcje

W jego skład wchodzą te same ciała co występujące w osoczu krwi. Zawiera śladowe ilości białek i komórek - ich zwiększona ilość wskazuje na procesy chorobowe. Płyn ten pełni funkcje amortyzacyjne, chroniąc tkankę nerwową mózgu i rdzenia przed urazami mechanicznymi. Drugim istotnym zadaniem płynu jest wyrównywanie zmian ciśnienia wewnątrz czaszki, które dokonuje się dzięki jego krążeniu.

Produkcja i krążenie

Układ komorowy – miejsce produkcji i krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego

Ilość płynu mózgowo-rdzeniowego w układzie komorowym i przestrzeni podpajęczynówkowej wynosi ok. 135 ml.

Jest nieustannie wytwarzany w splotach naczyniówkowych i wyściółce układu komorowego mózgu w ilości ok. 550 ml na dobę, wobec czego podlega czterokrotnej wymianie w ciągu 24 godzin.

Wymiana i krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego przebiega w następującej kolejności:

• struktury układu komorowego
  • komory boczne
  • otwory międzykomorowe (Monro)
  • komora trzecia
  • wodociąg mózgu
  • komora czwarta
  • otwory komory czwartej: pośrodkowy (Magendiego) i 2 boczne (Luschki).

Dalej płyn przepływa głównie do zbiornika móżdżkowo-rdzeniowego przestrzeni podpajęczynówkowej i w niewielkiej ilości do kanału środkowego rdzenia kręgowego. Ostatnim etapem jest jego wchłonięcie w układzie żylnym mózgowia, głównie przez ziarnistości pajęczynówki.

Diagnostyka

Badania płynu są bardzo istotne w diagnozowaniu wielu chorób układu nerwowego. W tym celu wykonuje się najczęściej nakłucie lędźwiowe. Dzięki wynikom tych badań możliwa jest diagnoza następujących schorzeń:

• wirusowe, ropne, gruźlicze i grzybicze zapalenie opon mózgowych - zmiany w
• krwawienie podpajęczynówkowe
• krwotoki mózgowe
• krwiaki
• guzy mózgu
• stwardnienie rozsiane.

Zaburzenia w przepływie płynu mózgowo-rdzeniowego prowadzą do wodogłowia. Inne schorzenia manifestują się objawami oponowymi.

W czasie nakłucia lędźwiowego wykonuje się również próbę Queckenstedta przydatną w diagnostyce utrudnionego odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego.

Wartości prawidłowe

Prawidłowe wartości płynu mózgowo-rdzeniowego:

• ciśnienie - 50-200 mm H₂O ( 0,5 - 2,0 kPa)
• barwa - wodojasny
• przejrzystość - klarowny
• liczba komórek w μl (cytoza) - ≤ 5
  • limfocyty - 100%
• stężenie białka - 15-45 mg/dl
  • w tym IgG - 5-12 %
  • albuminy/globuliny - 4
• stężenie glukozy (% stężenia w surowicy) - 60-75%
• stężenie chloru - >117 mmoll
• stężenie kwasu mlekowego - <2,1 mmol/l

Nieprawidłowości w badaniu

Niekiedy podczas próby pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego dochodzi do uszkodzenia naczyń oponowych, co skutkuje zanieczyszczeniem próbki krwią. Istotne jest odróżnienie sztucznego skrwawienia płynu od krwawienia patologicznego (krwotok podpajęczynówkowy, krwotok śródmózgowy, uraz mózgowo-czaszkowy):

sztuczne skrwawienie płynu mózgowo-rdzeniowego	krwawienie patologiczne
niejednolite podbarwienie krwią	jednolite podbarwienie krwią
oczyszcza się przy pobieraniu do kolejnych probówek	kolor nie zmienia się podczas pobierania
bezbarwny po odwirowaniu	ksantochromia

Bibliografia

• Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia Człowieka, tom IV, Układ nerwowy ośrodkowy wyd. III, Warszawa 2000, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ISBN 83-200-2398-X

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.