HAL 9000

Kamera komputera HAL 9000

HAL 9000 jest fikcyjnym komputerem przedstawionym w książce 2001: Odyseja kosmiczna Arthura C. Clarke'a i w filmie o tożsamym tytule.

Został uruchomiony w laboratoriach HAL w Urbana, Illinois, 12 stycznia 1997 (w filmie: 1992). Jego pierwszym instruktorem był dr Chandra (w filmie: Pan Langley). Jako największe osiągnięcie przemysłu informatycznego i najbardziej zaawansowany projekt sztucznej inteligencji, został zainstalowany na statku Discovery 1 jako kontroler misji. Zarządza wszystkimi aspektami technicznymi misji i kontroluje jej przebieg, a także jako jedyny zna prawdziwy cel wyprawy. Jego interfejs został zoptymalizowany pod kątem komunikacji z człowiekiem – komunikacja głosowa i bardzo rozwinięty podsystem emocjonalny czynią go rozmówcą o intelekcie człowieka.

Podczas lotu ku księżycowi Saturna (w powieści), ku Jowiszowi (w filmie), HAL po udowodnieniu mu pomyłki, być może pod wpływem Monolitu, buntuje się przeciw ludzkiej załodze (9 lat później okazuje się, że było to wynikiem otrzymania sprzecznych poleceń, co sprawiło że chciał najlepiej je zinterpretować i popadł w tzw. pętlę Hofstadtera-Möbiusa). Zabija wszystkich członków załogi, z wyjątkiem dowódcy, Davida Bowmana, który wyłącza wyższe funkcje HAL-a, pozostawiając systemy odpowiedzialne za funkcjonowanie statku i utrzymanie warunków życia jednoosobowej już załogi. W czasie „agonii” HAL powoli zaczyna tracić swoją świadomość; jest wyraźnie przestraszony („Dave, will you stop?” – „Dave, przestaniesz?”; „My mind is going. I can feel it” – „Mój umysł odchodzi. Czuję to.”). Ostatecznie śpiewa piosenkę Daisy Bell i traci „świadomość”.

W książce A.C. Clarke'a 2010: Odyseja kosmiczna i jej ekranizacji w reżyserii Petera Hyamsa, po 9 latach HAL zostaje przywrócony do życia przez dr. Chandrę, członka załogi amerykańsko-radzieckiej misji statku Leonow. Gdy załoga Leonowa dowiaduje się, że dalsze przebywanie w rejonie Jowisza jest niebezpieczne, toteż jedynym wyjściem jest szybki powrót z wykorzystaniem Discovery jako pierwszego członu rakiety, HAL daje się przekonać do poświęcenia statku i siebie. Gdy Jowisz eksploduje, stając się małą gwiazdą, HAL zostaje przemieniony w istotę niematerialną, taką jaką wcześniej stał się David Bowman.

Ciekawostki

• Po przesunięciu liter w nazwie komputera HAL o jedną do przodu (w kontekście kolejności alfabetycznej), otrzymuje się akronim IBM. Autorzy stwierdzili jednak, że jest to czysty przypadek.
• Motyw HAL 9000 występuje w utworach Brain Bypass Combichrista, i Dark 1.2 Darkspace oraz IBM Rechenzentrum.