Ciek

Nizinna rzeka Łyna w rezerwacie Las Warmiński

Potok górski (Austria)

Rów melioracyjny, dolina rzeki Łyna, okolice Smolajn

Strumień okresowy

Ciek – ogólne określenie wszelkiego rodzaju wód powierzchniowych liniowych, płynących pod wpływem siły ciężkości, płynące stale lub w ciągu dłuższych okresów w wyżłobionych przez siebie łożyskach otwartych. Pojęcie cieku należy łączyć z płynącą wodą i korytem przez nią wyżłobionym.

Określenie ciek wodny nie jest zalecane, gdyż stanowi pleonazm.

Elementy charakteryzujące ciek to: długość cieku, brzeg lewy cieku, brzeg prawy cieku, brzeg wklęsły, brzeg wypukły, nurt cieku, linia nurtu cieku, bezwzględny spadek cieku, spadek względny cieku.

Kształtowanie się cieku i doliny cieku

Wiele cieków ma swój początek w dawnych wiekach, które powstały w wyniku działania sił górotwórczych. Przez wiele epok geologicznych sieć wodna ulegała i ulega w dalszym ciągu przekształceniom, głównie w wyniku procesów erozyjnych i akumulacyjnych. Polegają one na wymywaniu, żłobieniu gleby, dna brzegów i przenoszeniu materiału (rumowiska) i akumulowaniu (gromadzeniu) go w niższych partiach cieku i doliny.

Ze względu na sposób niszczącego działania cieku wyróżniamy erozje:

• erozja denna - pogłębianie koryta rzeki wskutek wynoszenia przez prąd materiału skalnego
• erozja wsteczna - erozja wywołująca cofanie się źródeł i wodospadów. Powoduje ona rozcięcie działów wodnych i kaptaż rzeki (przeciągnięcie rzeki, zdobywanie przez rzekę lub potok górnej części dorzecza innego cieku położonego z przeciwnej strony działu wodnego)
• erozja boczna - podmywanie i podcinanie brzegów przez meandrującą rzekę
• erozja powierzchniowa - zmywy w czasie ulewnych deszczów spłukujące ze zboczy materiał na dużych powierzchniach (przeciwieństwo erozji liniowej)
• erozja linijna (liniowa) - wypłukiwanie materiału skalnego przez strumienie wody płynącej stale lub okresowo (po ulewnych deszczach) wzdłuż podłużnych zagłębień terenowych o nachylonym dnie (erozja rzeczna, erozja wąwozowa)

Klasyfikacja cieków

Ze względu na wielkość oraz pochodzenie można wyróżnić cieki:

• naturalne:
  • rzeka
  • strumień
  • struga
  • potok
  • ued
• sztuczne:
  • kanał wodny
  • rów wodny

W Polsce wprowadzono podział na:

• cieki górskie o spadku powyżej 5‰
• cieki wyżynne o spadku 1–5‰
• cieki nizinne o spadku poniżej 0,5‰.

Cieki mogą prowadzić wodę okresowo lub stale. W związku z tym wyróżnia się cieki:

• epizodyczne - woda spływa z nich powierzchniowo lub podpowierzchniowo, jedynie bezpośrednio po opadach lub roztopach;
• okresowe - zasilane mogą być ponadto wodami podziemnymi, pochodzącymi z tych samych opadów bądź roztopów. Wody te szybko się wyczerpują i przestają zasilać ciek;
• stałe - prowadzą wodę przez cały rok i tylko w wyjątkowych przypadkach mniejsze z nich mogą całkowicie wysychać. W zależności od swej wielkości noszą nazwy strug, strumieni, potoków i rzek.

Zobacz też

• strefowość cieków,
• ujście,
• źródło,
• ciek epizodyczny,
• hydrogram
• Dolina konsekwentna.

Bibliografia

• Czesław Król: Hydrologia. Warszawa: PWRiL, 1981. ISBN 83-09-00409-5.brak strony w książce
• J. David Allan: Ekologia wód płynących. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12535-7.brak strony w książce
• Andrzej Byczkowski: Hydrologia Tom II. Warszawa: Wydawnictwo SGGW, 1999.brak strony w książce