Ochrona przyrody: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnie 2 zmiany treści (wprowadzone przez 62.141.215.182); wygłup |
UWAGA! Zastąpienie treści hasła bardzo krótkim tekstem: „thumb|1x1px|[[Namorzyny w dorzeczu Amazonki]] Plik:La Palmyre 026.jpg|thumb|1629x1629px|[[Pandka...” Znaczniki: Zastąpiono usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Roots by cesarpb.jpg|thumb| |
[[Plik:Roots by cesarpb.jpg|thumb|1x1px|[[Namorzyny]] w dorzeczu Amazonki]] |
||
[[Plik:La Palmyre 026.jpg|thumb| |
[[Plik:La Palmyre 026.jpg|thumb|1629x1629px|[[Pandka ruda|Panda mała]] w Zoo de la Palmyre]] |
||
[[Plik:Snow in Colarado in the United States of America.jpeg|thumb| |
[[Plik:Snow in Colarado in the United States of America.jpeg|thumb|938x938px|Górskie lasy Colorado]] |
||
* |
|||
'''Ochrona przyrody''' – ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie [[Natura|przyrody]] ożywionej i nieożywionej, a także [[krajobraz]]u. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie stabilności [[ekosystem]]ów i procesów ekologicznych oraz zachowanie [[różnorodność biologiczna|różnorodności biologicznej]]. |
|||
== Geneza i pierwsze formy ochrony przyrody == |
|||
Działania na rzecz ochrony przyrody podejmowano od najdawniejszych czasów. Znane jest rozporządzenie z [[1100]] roku [[Przed naszą erą|p.n.e.]] w [[Chiny|Chinach]], dotyczące ''"zachowania cenniejszych drzew, niektórych lasów i polepszenia gospodarki leśnej"''<ref name="człowiek">{{Cytuj książkę|url=https://alpha.bn.org.pl/search~S5*pol?/tCz{u0142}owiek+a+{u015B}rodowisko+przyrodnicze/tczl~aowiek+a+s~arodowisko+przyrodnicze/1%2C2%2C3%2CB/frameset&FF=tczl~aowiek+a+s~arodowisko+przyrodnicze&1%2C%2C2/indexsort=-|autor=L. Indeka, Z. Michał Karaczun|tytuł=Człowiek a środowisko przyrodnicze|wydawca=Bellona|miejsce=Warszawa|rok=1993|strony=97-116}}</ref>. W starożytności kult drzew i lasów był szeroko rozpowszechniony. Z tej przyczyny zwycięskie wojska, chcąc zadać bolesny cios, wycinały drzewa w pokonanych miastach. [[Rzym]]ianin [[Cyceron]] pisał: ''"niszczenie lasów jest najgorszym wrogiem dobrobytu społeczeństwa"''. |
|||
Wraz z coraz większym wykorzystaniem zasobów przyrody oraz powiększaniem się wiedzy przyrodniczej pojawiały się inne motywy ochrony środowiska naturalnego. |
|||
* motywy religijne – według wielu pierwotnych wierzeń ''"drzewa, jaskinie i inne osobliwości przyrody były siedzibą bogów i duchów, stąd otoczono je kultem religijnym. Dzięki temu stawały się one 'tabu', którego zniszczenie wiązało się ze ściągnięciem na siebie potępienia i przekleństwa"''<ref name="człowiek"/>. Tak było np. z polami gejzerowymi na terenie [[Park Narodowy Yellowstone|Parku Narodowego Yellowstone]]; Indianie uważali wybuchy gorącej wody i pary wodnej za przejaw gniewu złych duchów i stąd otaczali te miejsca kultem i ochroną. |
|||
* motywy kulturowe – niektóre miejsca otaczano ochroną, ponieważ wiązały się z wydarzeniami lub postaciami upamiętnionymi w historii i kulturze narodowej danego kraju, np. ''"Wodogrzmoty Mickiewicza"'' (Tatry), ''"Dąb Jagiełły"'' (Puszcza Białowieska), ''"Lipy Czarnoleskie"''<ref name="człowiek"/>. |
|||
* motywy ekonomiczne – pewne gatunki chronione były z przyczyn ekonomicznych. Jako przykład mogą posłużyć [[Regalia (gospodarka)|regalia]], czy zarządzenie ochrony [[Cis (roślina)|cisa]] (z drzewa tego wyrabiano łuki i kusze, nadmierne ich wycinanie i wywóz za granicę mogło grozić osłabieniem siły militarnej kraju), polowań na [[jeleń|jelenie]], [[Dzik euroazjatycki|dziki]], [[Tarpan (koń)|konie leśne]] i [[Łosoś szlachetny|łososie]] wydane przez [[Władysław II Jagiełło|króla Jagiełłę]], czy odłowu [[Bóbr europejski|bobrów]] wydany [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]]. |
|||
* motywy estetyczne – pewne elementy środowiska chroniono ze względu na ich piękno. Przykładem jest ''"prawo ochrony ptaków śpiewających w Szwajcarii z 1353 roku, zakaz zabijania skowronków wydany w Norymberdze w [[XV wiek|XV]] wieku, czy zakaz niszczenia kwiatów wiosennych w okresie Świąt Wielkanocnych wydany w [[XVII wiek|XVII]] wieku w księstwie Műnster"''<ref name="człowiek"/>. Do rozwoju motywacji estetycznej przyczynił się np. modny we Francji w XVIII wieku ''"kult natury"'', zainicjowany przez [[Jean-Jacques Rousseau|Jana Jakuba Rousseau]]. |
|||
* motywy patriotyczne – ''"miłość do Ojczyzny mieści w sobie nieodzownie miłość ojczystej Ziemi"'', pisał [[Jan Gwalbert Pawlikowski]]. Hasło to zainspirowało w Polsce ruchy [[Krajoznawstwo|krajoznawstwa]] głoszące potrzebę ochrony przyrody. |
|||
{{Osobny artykuł|Ochrona przyrody w Polsce}} |
|||
W XIX wieku do rozpropagowania idei ochrony środowiska przyczynił się niemiecki przyrodnik [[Alexander von Humboldt|Aleksander von Humboldt]], który wprowadził pojęcie ''[[pomnik przyrody]]''. |
|||
Rozwój wiedzy przyrodniczej w XIX wieku przyczynił się do powstania idei [[park narodowy|parku narodowego]]. Pierwszym takim obiektem był [[Park Narodowy Yellowstone]] powołany ustawą [[Kongres Stanów Zjednoczonych|amerykańskiego Kongresu]] w [[1872]] roku. W [[1887]] roku powołano [[Park Narodowy Banff]] w [[Kanada|Kanadzie]], a w [[1894]] roku w [[Nowa Zelandia|Nowej Zelandii]] [[Park Narodowy Tongariro]]. |
|||
== Zobacz też == |
|||
* [[ochrona przyrody w Polsce]] |
|||
* [[ochrona środowiska]] |
|||
* [[struktura ekosystemu]] |
|||
* [[Zielone Płuca Polski]] |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
|||
* {{SEP | url = conservation-biology | autor = Jay Odenbaugh | tytuł = Conservation Biology | data = 2016-06-23 | data dostępu = 2017-12-31 | tytuł polski = (Biologia ochrony środowiska) }} |
|||
[[Kategoria:Ochrona przyrody| ]] |
[[Kategoria:Ochrona przyrody| ]] |
||
