Siateczka śródplazmatyczna

Schemat: Obraz jądra komórkowego, siateczki śródplazmatycznej i aparatu Golgiego.
1 jądro komórkowe     2 Por jądrowy     3 Szorstka siateczka śródplazmatyczna (Rough endoplasmic reticulum - rER)     4 Gładka siateczka śródplazmatyczna(sER)     5 Rybosom na rER     6 Białka, które są transportowane     7 Pęcherzyk transportowy     8 Aparat Golgiego     9 Biegun cis aparatu Golgiego     10 Biegun trans aparat Golgiego     11 Cysterna aparatu Golgiego

Retikulum endoplazmatyczne, siateczka śródplazmatyczna, siateczka wewnątrzplazmatyczna, ergastoplazma, ER - wewnątrzkomórkowy i międzykomórkowy system kanałów odizolowanych od cytoplazmy podstawowej błonami (membranami) biologicznymi. Tworzy nieregularną sieć cystern, kanalików i pęcherzyków. Siateczka śródplazmatyczna jest szczególnie rozbudowana w komórkach, w których zachodzi intensywna synteza białek.

Rozróżnia się dwa typy retikulum:

• Retikulum endoplazmatyczne szorstkie - charakteryzujące się obecnością licznych rybosomów, osadzonych na jego zewnętrznej powierzchni.
• Retikulum gładkie - nie związane z rybosomami, stąd jego nazwa - gładkie. Jest odpowiedzialne m. in. za syntezę tłuszczów - tworzenie sferosomów.

Funkcje ER:

• synteza białek (szorstkie) i tłuszczów (gładkie)
• uczestniczy w przemianach węglowodanów
• przeprowadza unieczynnianie toksyn i leków( szczególnie w komórkach wątroby).
• pozwala na szybkie transporty wewnątrzkomórkowe (cytoplazma jest w nim rzadsza)
• dzieli cytoplazmę komórki na przedziały (kompartmenty), co pozwala na przeprowadzenie w różnych przedziałach reakcji, które przeszkadzałyby sobie wzajemnie.

W procesie wirowania frakcjonującego lizatu komórkowego błony retikulum endoplazmatycznego tworzą frakcję mikrosomalną.

Enzymem markerowym (markerem) ER jest glukozo-6-fosfataza.

Historia odkrycia

Pierwsze wzmianki o istnieniu w cytoplazmie komórki układów odpowiedzialnych za syntezę białek przeznaczonych na eksport datowane są na koniec XIX wieku. W roku 1887 francuski cytolog Ch. Garnier zobserwował i opisał obszary cytoplazmy w komórkach pęcherzykowych trzustki zwierząt najedzonych, a więc produkujących duże ilości zymogenu który intensywnie barwi się indykatorami zasadowymi, błękitem metylowym (zasadowy barwnik anilinowy). Cytoplazma komórek pochodzących z trzustki zwierząt głodnych nie wykazywała takich właściwości. Zjawisko barwienia się cytoplazmy w pewnych jej obszarach, Garnier nazwał bazofilią, natomiast obszary cytoplazmy - ergastoplazmą.

Podobnych obserwacji dokonali O.Hertwig w komórkach wątroby i J. Nissl w komórkach nerwowych. W roku 1950 T. Casperson ustalił skład ergastoplazmy komórek drożdży posługując się analizą spektralną. Wyniki ujawniły obecność RNA. Kilka lat później J. Brachet stosując wybiórcze barwienie się DNA i RNA doszedł do podobnych wniosków. Aby przekonać się o słuszności swoich założeń zastosował trawienie komórek rybonukleazą. Po tym zabiegu obszary bazofilne nie wybarwiały się co świadczyło o zniszczeniu rybosomów związanych z tymi strukturami. W 1953 roku K.R. Porter pierwszy opisał tubularne składniki cytoplazmy komórki, odpowiadające obszarom bazofilnym - ergastoplazmie. Nadał tym strukturom nazwę endoplasmic reticulum, stosowaną po dzień dzisiejszy..

Zobacz też

przegląd zagadnień z zakresu biologii, komórka organizmów żywych.