Stanisław Korwin-Pawłowski
Stanisław Korwin-Pawłowski (ur. 1889 w Witebsku[1][2], zm. 1970[2]) – polski działacz polityczny i społeczny, orientalista, pisarz, kluczowa postać polskiego prometeizmu okresu międzywojennego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wywodził się z rodziny o tradycjach tatarskich od strony matki[1][2]. Jego rodzicami byli Aleksander i Michalina Korwin-Pawłowscy[1]. jego ojciec był inżynierem zatrudnionym na kolei Dynebursko-Witebskiej, a później urzędnikiem i działaczem masońskim[3]. Ukończył gimnazjum w Kursku[1]. Studiował w Moskwie na wydziale matematyczno-fizycznym, a następnie w Petersburgu[1][2]. Podczas I wojny światowej, po kursie oficerskim, służył we Flocie Czarnomorskiej[1], potem brał udział w działaniach zbrojnych na Kaukazie[2]. W latach 1918-1920 był współorganizatorem floty ormiańskiej na jeziorze Sewan[1][2]. Po powrocie do Polski w 1921 współzakładał Towarzystwo Polska-Azja, które następnie przekształciło się w Instytut Wschodni, gdzie do 1930 był sekretarzem generalnym[2]. Jednocześnie w latach 1921-23 był pracownikiem Biura Pomocy dla Repatriantów, a później Najwyższej Izby Kontroli[1]. Wraz ze swoim Instytutem był organizatorem Polskiej Wystawy Przemysłowo-Handlowej w Konstantynopolu[4]. Przez pierwsze lata istnienia Instytut Wschodni miał swoją siedzibę w mieszkaniu Korwin-Pawłowskiego[5]. Instytut Wschodni, jak i sam Korwin-Pawłowski, posiadał wówczas bliskie związki z polskim wywiadem[6]. Około 1930, w wyniku konfliktów personalnych, Korwin odszedł ze stanowiska sekretarza Instytutu[7]. Na jego rezygnację wpłynął też sprzeciw wobec postępującej polityzacji instytucji[8].
W roku 1931 przebywał w Palestynie[8]. Podejrzewany był o działalność wywiadowczą, a organ prasowy lokalnej partii niezawisłości "El-Arab" poświęcił mu artykuł pt. Lawrence Polski[8]. Brytyjskie władze mandatowe żywiły do niego podejrzenia, w związku z czym zmuszony został do opuszczenia Palestyny[8].
W latach 1932-1939 przebywał w Egipcie[2]. Stworzył tam zagraniczny oddział Polskiej Agencji Telegraficznej[2]. Studiował, a następnie wykładał na Uniwersytecie Al-Azhar[2]. Podróżował w celach naukowych do Syrii, Sudanu i Libii[9]. Ożenił się z Egipcjanką[9]. W Egipcie zawiązał kontakty z Ligą Panislamską[2]. Uczestniczył w rokowaniach pomiędzy Arabią Saudyjską a Jemenem w 1934[10][2]. W 1936 wziął udział w powstaniu przeciw Brytyjczykom w Palestynie[2]. Podczas tego powstania został ranny w bitwie pod Dżeninem[11]. Znajdował się w sferze zainteresowań wywiadów polskiego i brytyjskiego[10]. Zwracał się do Edwarda Raczyńskiego, wówczas ambasadora w Londynie, z propozycją objęcia kierownictwa placówki konsularnej w Mekce bądź Dżeddzie; inicjatywa ta została pogrzebana z woli polskiego dyplomaty w Egipcie, Alfonsa Kuli[11]. Prawdopodobnie w wyniku działań Brytyjczyków w 1939 zmuszony został do opuszczenia Egiptu[10]. Po powrocie do kraju otrzymał od Sztabu Głównego WP i Ministerstwa Spraw Zagranicznych zadanie zorganizowania placówki konsularnej w Iranie[12].
Podczas II wojny światowej przebywał w Polsce, gdzie, jako agent wywiadu, został zaaresztowany przez Niemców, przebywał na Pawiaku i w Auschwitz w latach 1940-1944[13][2]. Później był protokolantem podczas ekshumacji ofiar Powstania Warszawskiego organizowanej przez PCK[13].
Po wojnie był I sekretarzem ambasady polskiej w Ankarze[2].
W pewnym momencie życia przeszedł na religię muzułmańską; uważany był powszechnie za miłośnika świata arabskiego, orędownika zacieśnienia relacji polsko-muzułmańskich[11].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Egipt i egipcjanie. 6000 lat ucisku i walki (1952)[2]
- Stosunki Polski z ziemią świętą (napisana przed wojną, wydana w 1956)[2][14]
- Wspomnienia (1966)[2][15]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Maj 2012 ↓, s. 75.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Śliwa 2019 ↓, s. 129.
- ↑ Maj 2012 ↓, s. 75,77.
- ↑ Maj 2012 ↓, s. 76.
- ↑ Maj 2012 ↓, s. 77.
- ↑ Maj 2012 ↓, s. 78-80.
- ↑ Maj 2012 ↓, s. 80.
- ↑ a b c d Kosowski 2012 ↓, s. 6.
- ↑ a b Kosowski 2012 ↓, s. 7.
- ↑ a b c Maj 2012 ↓, s. 83.
- ↑ a b c Kosowski 2012 ↓, s. 8.
- ↑ Maj 2012 ↓, s. 83-84.
- ↑ a b Maj 2012 ↓, s. 84.
- ↑ Stanisław A. Korwin, Stosunki Polski z Ziemia Świętą, Pax, 1958 [dostęp 2022-10-06] (pol.).
- ↑ Stanislaw A. Korwin, Wspomnienia, Czytelnik, 1966 [dostęp 2022-10-06] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Przemysław Kosowski, Działalność Stanisława Korwin-Pawłowskiego w Egipcie w latach 1932-1939, „Przegląd Tatarski” (1), 2012, s. 5-9.
- Ireneusz Piotr Maj, Stanisław Korwin-Pawłowski w służbie idei prometejskiej, „Nowy Prometeusz” (3), 2012, s. 75-84.
- Joachim Śliwa, Starożytny Egipt oczami Polaków. Słownik biograficzny egiptologów, archeologów i badaczy pokrewnych dziedzin, podróżników i kolekcjonerów oraz literatów i malarzy zafascynowanych przeszłością i teraźniejszością Egiptu, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2019, s. 129-130, ISBN 978-83-7676-301-9.