Stefan Pietrusiński

Stefan Pietrusiński

ps. Rysiek

Data i miejsce urodzenia	2 września 1929 Goszczyn
Data i miejsce śmierci	15 kwietnia 1953 Warszawa
Odznaczenia

Stefan Pietrusiński ps. „Rysiek” (ur. 2 września 1929 w Goszczynie, zm. 15 kwietnia 1953 w Warszawie) – działacz konspiracji powojennej w okresie Polski Ludowej, oskarżony i skazany przez władze komunistyczne Polski Ludowej na karę śmierci. Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Odrodzenia Polski.

Życiorys

Młodość

Był synem Aleksandra i Heleny z Dzwonków. Ukończył gimnazjum w Goszczynie. Był członkiem ZHP. W latach 1947–1949 był nauczycielem w szkołach powszechnych w pow. grójeckim, najpierw (październik 1947– czerwiec 1948) w Suchostrudze, potem (wrzesień 1948 – czerwiec 1949) w Olszanach. Po powołaniu do wojska (w listopadzie 1950) służył w jednostce w Siedlcach, później był pisarzem w kancelarii ogólnej Głównej Kontroli Wojskowej Ministerstwa Obrony Narodowej.

Działalność konspiracyjna

Od wiosny 1948 Stefan Pietrusiński współtworzył struktury konspiracyjnej organizacji niepodległościowej OK PSL (Obrona Konspiracyjna Polskiego Stronnictwa Ludowego), założonej przez Henryka Bąka, wówczas ucznia liceum. W początkowym okresie należeli do niej jeszcze ich koledzy: Herman Dąbrowski, Czesław Owczarek i Henryk Kosut. Z czasem, w 1950, przekształciła się ona w Polską Szturmówkę Chłopską (dzielącą się na grupę agitacyjną – odpowiedzialną za działalność polityczną, i bojową – podejmującą działalność militarną) która w szczytowej fazie rozwoju liczyła 500 członków i miała swoje komórki poza woj. warszawskim, także m.in. w Świętokrzyskim i we Wrocławiu. Była ona organizacją o charakterze propagandowym i militarnym, całkowicie niezależną od działających w podziemiu struktur niepodległościowych czy emigracyjnych partii politycznych. Jej celem było przeciwdziałanie tworzeniu spółdzielni produkcyjnych na wsi, a także „walka z komunizmem i obecnym ustrojem Polski Ludowej w postaci wrogiej agitacji wśród chłopów skierowanej przeciwko władzy ludowej”. Początkowo działalność ograniczona była do wydawania i kolportowania odezw i ulotek oraz bezpośrednich rozmów z chłopami na temat zagrożeń związanych z wprowadzaniem nowego ustroju, działalnością partii komunistycznej i kolektywizacją wsi. Zbierano też dane o szczególnie gorliwych komunistach i milicjantach, podejmowano akcje rozbrajania posterunków MO. Stefan Pietrusiński został prezesem jednego z podokręgów organizacji (obejmującego gminę błędowską) i zastępcą Henryka Bąka.

Działalność konspiracyjną prowadził także w czasie pracy w MON, m.in. pozyskując nowych członków do organizacji, co było realizacją akcji PSCh o kryptonimie „O.W.” („opanowanie wojska”) która miała polegać na wstępowaniu do wojska i prowadzeniu wśród żołnierzy akcji propagandowej oraz ich werbowaniu do konspiracji celem przygotowania przyszłego powstania zbrojnego.

Aresztowanie, wyrok i śmierć

Na przełomie zimy i wiosny 1952, kiedy było już pewne, że akcja „O.W.” nie ma szans powodzenia, bo rozpoczęty w 1950 konflikt koreański nie przerodzi się w III wojnę światową, Henryk Bąk rozpoczął przygotowania do rozwiązania organizacji. Nakazał zaprzestanie działalności agitacyjnej w wojsku oraz pozbycie się zgromadzonej broni. Jednakże w tym samym czasie UB rozpoczęło likwidację Polskiej Szturmówki Chłopskiej, rozpracowanej w wyniku prowokacji, zorganizowanej przez Wydział IV Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. Od końca kwietnia do połowy maja 1952 trwały masowe aresztowania – do więzienia trafiło ponad 115 członków tej organizacji, w tym jej pomysłodawca – Henryk Bąk.

Stefan Pietrusiński, jako żołnierz, został aresztowany przez Informację Wojskową 9 lub 15 maja 1952.

W procesach politycznych zapadły surowe wyroki na członków PSCh, choć większość z nich nie ukończyła 30 lat i często ich udział w konspiracji ograniczał się jedynie do złożenia przysięgi i obrania pseudonimu, to Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie uznał, że była to organizacja szczególnie niebezpieczna, gdyż liczyła dużą liczbę członków, posiadała znaczną ilość broni palnej i w szybkim tempie rozrastała się, a także prowadziła szeroką „działalność propagandową przeciwko kolektywizacji wsi i godziła w podstawy sojuszu robotniczo-chłopskiego”. Na kary więzienia od 2 do 15 lat skazano 62 osoby.

Stefana Pietrusińskiego Wojskowy Sąd Okręgowy I w Warszawie 6 września 1952 skazał na karę śmierci. Wraz z nim na śmierć skazano kpr. Hermana Dąbrowskiego (karę zamieniono później na 15 lat pozbawienia wolności), a na kary od 5 do 9 lat pozbawienia wolności – jeszcze ośmiu żołnierzy. Henryk Bąk, który za kierowanie organizacją skazany został na czterokrotną karę śmierci (później zamieniono mu wyrok na dożywocie), zeznawał w tym procesie jako świadek. Ponadto na karę śmierci skazano jeszcze Wacława Młodzianko.

Karę śmierci wykonano jedynie na Stefanie Pietrusińskim 15 kwietnia 1953 w więzieniu mokotowskim na Rakowieckiej, zdaniem historyka PSCh „z racji odbywania przez niego czynnej służby wojskowej i przekazywania Bąkowi danych «z terenu Ministerstwa Obrony Narodowej dot. rozmieszczenia i stanu liczebnego jednostek WKR i inne, stanowiące tajemnicę wojskową»”.

Rodzina o egzekucji nie została poinformowana i jeszcze 28 sierpnia 1953 jego matka napisała list z prośbą o ułaskawienie do przewodniczącego Rady Państwa Bolesława Bieruta (pisownia oryginalna): „Uprzejmie proszę Pana Przewodniczącego Rady Ministrów o wyjaśnienie mi wyroku i gdzie się znajduje mój syn. Ja matka mam 60 lat i chora jestem 5 lat, o wieści aresztowania syna skótki mojej choroby się pogorszyły. Bo na wspomnienie więzienia, jestem matką która ubolewa bardzo o syna którego chowałam 21 rok. (…) co się stało od chwili przyjścia do wojska nic nie wiem”. O straceniu syna dowiedziała się dopiero 16 października 1953 po otrzymaniu odpowiedzi na swoje pismo.

Upamiętnienie

Pośmiertnie, postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 14 listopada 2008, za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych w kraju, został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Order został przekazany rodzinie Stefana Pietrusińskiego 14 grudnia 2008 w Kościele św. Józefa Oblubieńca NMP na Kole w Warszawie podczas uroczystości odsłonięcia i poświęcenia tablicy pamiątkowej upamiętniającej osobę Henryka Bąka, przywódcę Polskiej Szturmówki Chłopskiej w latach 1948-1952 i jego podwładnych

W latach 70. XX w. Henryk Bąk z kilkoma kolegami z PSCh postawili na cmentarzu parafialnym w Przybyszewie pamiątkowy obelisk ku czci Stefana Pietrusińskiego.

Bibliografia

• Grzegorz Łeszczyński: „Polska Szturmówka chłopska”, „Kombatant. Miesięcznik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych”, 2010, nr 10 (238), s. 31-37
• Straceni w Więzieniu mokotowskim. honor.pl. [dostęp 2012-05-12].
• Uhonorowanie depozytariuszy tradycji i etosu. prezydent.pl, 14 grudnia 2008. [dostęp 2012-05-12].