Przejdź do zawartości

Stele z Mdiny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zachowana stela (61A)

Stele z Mdiny – dwie inskrypcje w języku fenickim znalezione w pobliżu miasta Mdina (starożytne Maleth) na Malcie w 1816. Miejsce znaleziska jest kwestionowane; najstarszy znany opis umieszcza go w pobliżu kościoła Tal-Virtu w Rabacie. Zachowana stela znajduje się obecnie w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Valletcie; druga stela jest uważana za zaginioną od ponad wieku[1].

Zostały one szeroko nagłośnione przez Wilhelma Geseniusa jako Melitensia Tertia i Melitensia Quarta. Znane są także jako KAI(inne języki) 61A,B lub CIS(inne języki) I 123A,B.

Stelę 61B datowano na VI wiek p.n.e. na podstawie form literowych[2].

Tekst napisów[edytuj | edytuj kod]

Obydwa napisy brzmią[3][4]:

(A, linie 1–6) NṢB MLK / B‘L ’Š Š/M NḤM LB/‘L-ḤMN ’/DN K ŠM‘ / QL DBRY (To jest) stela (upamiętniająca) molk-Ba’al (lub molkomor?), którą Naḥḥum podarował Baal-Hammonowi, swemu Panu, ponieważ usłyszał dźwięk jego słowa (tj. Baal odpowiedział na modlitwy Naḥḥuma).
(B, linie 1–6) NṢB MLK / ’MR ’Š Š/[M ’R]Š LB/‘L-[ḤMN] ’DN [K Š]M‘ / QL [DB]RY (To jest) stela (upamiętniająca) «molkomor», którą Aris podarował Baal-Hammonowi, swemu Panu, ponieważ usłyszał dźwięk jego słów.

«Molkomor» (jak w B) był „zastępczą” ofiarą składaną Baalowi z baranka zamiast ofiary z dziecka(inne języki). Słowo to jest złożeniem słów molk lub Moloch, tradycyjnie oznaczającego punickiego boga Baala, ale bardziej prawdopodobnie oznacza „(ludzką) ofiarę (z dziecka)”[2], a ’MR (por. hebrajskie ’immēr) „baranka”[5]. Innym możliwym odczytaniem jest „MLK’SR”, co oznacza Moloch-Ozyrys, którego również czcili Fenicjanie[6].

Nie jest jasne, czy molk-Ba’al w A jest odmianą słowa molkomor[4], czy też 61A odnosi się do prawdziwej ofiary z dziecka, podczas gdy 61B odnosi się do ofiary zastępczej[2].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Zbliżenie górnej części ocalałej steli
    Zbliżenie górnej części ocalałej steli
  • Zbliżenie dolnej części ocalałej steli
    Zbliżenie dolnej części ocalałej steli
  • Inskrypcje w Miscellanea Phoenicia Hamakera z 1828
    Inskrypcje w Miscellanea Phoenicia Hamakera z 1828
  • Dwie wersje „Melitensia Tertia i Melitensia Quarta w Scripturae Linguaeque Phoeniciae Monumenta Geseniusa z 1837
    Dwie wersje „Melitensia Tertia i Melitensia Quarta w Scripturae Linguaeque Phoeniciae Monumenta Geseniusa z 1837

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nicholas C. Vella: Vases, bones and two Phoenician inscriptions: an assessment of a discovery made in Malta in 1816. W: Oswald Loretz, S. Ribichini, W. G. E. Watson, J. A. Zamora: Ritual, religion and reason: studies in the ancient world in honour of Paolo Xella. Münster: Ugarit-Verlag, 2013, s. 589–605. ISBN 978-3-86835-087-6. (ang.).
  2. ↑ a b c René Dussaud. Précisions épigraphiques sur les sacrifices puniques d'enfants. „Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres”. 90 (3), s. 377–378, 1946. [dostęp 2024-06-09]. (fr.). 
  3. ↑ Herbert Donner, Wolfgang Rölig: Kanaanäische und aramäische Inschriften. Wyd. 5. Wiesbaden: Harrassowitz, 2002, s. I, 17. (niem.).
  4. ↑ a b Charles R. Krahmalkov: Phoenician-Punic Dictionary. Leuven: Peeters / Departement Oosterse Studies, 2000. ISBN 90-429-0770-3. (ang.).
  5. ↑ Antonio García y Bellido: Les Religis Orientes dans l'Espagne romaine. Leiden: Brill, 1967, s. 4. ISBN 978-90-04-30826-8. (fr.).
  6. ↑ Nahoum Slouschz: Thesaurus of Phoenician Inscriptions. Dvir, 1942, s. 125–127. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stele_z_Mdiny&oldid=73958809”