Struktura agrarna województwa pomorskiego w okresie międzywojennym
Struktura agrarna województwa pomorskiego w okresie międzywojennym była charakterystyczna na terenach II Rzeczypospolitej z powodu stosunków agrarnych panujących na obszarach byłego zaboru pruskiego. Na ziemiach tych proces uwłaszczenia chłopów miał miejsce najwcześniej (1808–1832), a ponadto duże zasoby ziemi pozostawały w rękach niemieckich[1].
Czynniki kształtujące strukturę agrarną Pomorza[edytuj | edytuj kod]
Wpływ na strukturę agrarną miały reformy rolne z 1919 r. i 1925 r., w wyniku których przeprowadzono częściową parcelacje majątków ziemskich oraz przyczyniły się do powstania nowego osadnictwa rolniczego. W ustawie z 1920 r. o wykonaniu reformy rolnej wskazano, które grunty przeznacza się do dyspozycji Głównego Urzędu Ziemskiego w celu dalszego zagospodarowania[2].
Wyniki parcelacji na Pomorzu w latach 1920–1927 przedstawiały się następująco (w ha)[3]:
Rok | Parcelacja rządowa | Parcelacja prywatna | Razem |
---|---|---|---|
1920 | 1201 | – | 1201 |
1921 | 2822 | – | 2822 |
1922 | 3390 | – | 3390 |
1923 | 1878 | – | 1878 |
1924 | 6090 | 131 | 6221 |
1925 | 4732 | 744 | 5476 |
1926 | 7333 | 1784 | 9117 |
1927 | 14 145 | 2369 | 16 514 |
Ogółem | 41 591 | 5028 | 46 619 |
W latach 1920–1937 na Pomorzu poddano parcelacji 129,7 tys. ha, z których powstało 15,6 tys. nowych gospodarstw samodzielnych oraz poszerzono obszar gospodarstwa karłowatych i małorolnych o obszar średnio 8 ha[4]:
Wielka własność rolna[edytuj | edytuj kod]
W ujęciu statystycznym za wielką własność rolną uważano gospodarstwa liczące ponad 50 ha. W 1921 r. liczba majątków prywatnych oraz powierzchnia użytkowanych gruntów przedstawiała się następująco[5]:
Obszar majątku w ha | Liczba majątków | Powierzchnia w ha | Średni obszar majątku w ha |
---|---|---|---|
50–100 | 1449 | 100 981 | 69 |
100–200 | 422 | 55 158 | 131 |
200–300 | 134 | 33 122 | 247 |
300–400 | 87 | 30 632 | 352 |
400–500 | 52 | 23 427 | 450 |
500–1000 | 145 | 100 507 | 693 |
>1000 | 63 | 128 667 | 2042 |
Ogółem | 2352 | 472 494 | 201 |
Obok majątków prywatnych wielka własność rolna obejmowała własność państwową, która użytkowała 375,1 tys. ha, wielką własność kościelna – 15,2 tys. ha, oraz pozostała własność (komunalna) – 6,7 tys. ha
Struktura gospodarstw rolnych w latach 1921–1938[edytuj | edytuj kod]
W świetle spisów powszechnych z 1921 r. i z 1931 r. oraz spisów rolnych zmiany liczby gospodarstwa rolnych przedstawiały się następująco[6]:
Wyszczególnienie | 1921 | 1927 | 1931 | 1938 | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba | Procent | Liczba | Procent | Liczba | Procent | Liczba | Procent | |
Do 2 ha | 34 460 | 38,4 | 37 235 | 37,4 | 37 912 | 36,7 | 42 557 | 38,9 |
2–5 ha | 13 732 | 15,2 | 15 557 | 15,6 | 16 042 | 15,5 | 17 525 | 16,0 |
5–10 ha | 13 688 | 15,3 | 17 154 | 17,2 | 18 991 | 18,4 | 19 013 | 17,4 |
10–50 ha | 24 537 | 27,3 | 26 296 | 26,4 | 27 100 | 26,3 | 27 277 | 24,9 |
50–100 ha | 1988 | 2,2 | 1906 | 1,9 | 1888 | 1,8 | 1801 | 1,5 |
>100 ha | 1401 | 1,6 | 1346 | 1,5 | 1298 | 1,3 | 1251 | 1,3 |
Razem | 89 806 | 100,0 | 99 494 | 100,0 | 103 231 | 100,0 | 109 424 | 100,0 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zdzisław Ludkiewicz, Struktura agrarna Pomorza, Toruń: Pomorska Izba Rolnicza, 1934 .
- ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 70, poz. 462: Ustawa z dnia 15 lipca 1920 r. o wykonaniu reformy rolnej.
- ↑ Kazimierz Kasiński, Działalność Ministerstwa Reform Rolnych i Urzędów Ziemskich, Warszawa: PINGW, 1928 .
- ↑ Mały Rocznik Statystyczny za 1938, Warszawa: GUS, 1938 .
- ↑ Wielka własność rolna, „Statystyki Polski”, V, Warszawa: GUS, 1925 .
- ↑ Bogdan Wawrzyniak, Monografia rolnictwa województwa kujawsko-pomorskiego, Włocławek: WTN, 2002, ISBN 83-88115-55-3 .