Sygnalista (demaskator)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kobieta demonstrująca przeciwko uciszaniu sygnalistów informujących o nieprawidłowościach w bankach (protest Occupy Wall Street, 2011)

Sygnalista, demaskator[1] (ang. whistleblower, dosł. „człowiek dmuchający w gwizdek”) – osoba nagłaśniająca działalność, która według niej jest najprawdopodobniej nielegalna lub nieuczciwa. Jest to termin powstały i stosowany w anglosaskim kręgu kulturowym (Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia).

Działalność[edytuj | edytuj kod]

Sygnalista informuje opinię publiczną o malwersacjach, aktach korupcji, naruszeniach przepisów i tym podobnych nieprawidłowościach mających miejsce w organizacji, w której pracuje. Jest to aktywność polegająca na zgłaszaniu przez pracownika osobom odpowiedzialnym za sprawy etyczne i dyscyplinarne przypadki nieuczciwości, nierzetelności lub złamania zasad etycznych albo prawa przez innych pracowników. Konsekwencją takiego czynu bywa mobbing: demaskator może mieć problemy w swoim środowisku pracy, doznawać prześladowania i poniżania przez zwierzchników i współpracowników.

Według Aleksandry Kobylińskiej z Instytutu Spraw Publicznych sygnalista to: osoba, która decyduje się opowiedzieć przełożonym, lub innym organom do tego przeznaczonym, o nadużyciach w swoim miejscu pracy. Z tego tytułu często narażona jest na działanie odwetowe ze strony pracodawców. Tacy pracownicy zwykle motywowani są troską o interes organizacji, ale nie napotykają na odpowiednią reakcję kierownictwa[2].

Niekiedy dzieli się sygnalistów na wewnętrznych i zewnętrznych. Sygnalista wewnętrzny jest osobą zatrudnioną w danej organizacji, natomiast zewnętrzny jest kimś spoza niej lub byłym pracownikiem przedsiębiorstwa[3].

Sygnaliści[edytuj | edytuj kod]

Sytuacja w wybranych państwach[edytuj | edytuj kod]

W niektórych państwach, np. w Stanach Zjednoczonych, istnieje instytucja chroniąca sygnalistów, National Whistleblower Center. Działa we wszystkich stanach i zajmuje się lobbingiem na rzecz ochrony sygnalistów. Ustawa Sarbanesa-Oxleya z 2002 roku terminem whistleblowers nazywa pracowników publicznie notowanych spółek, którzy uczestniczą w śledztwie w sprawie oszustw w tych spółkach. Zapewnia im ochronę prawną przed zemstą ze strony menadżerów (grzywna lub nawet 10 lat więzienia).

Uważa się, że w Polsce sygnaliści są głównym źródłem informacji o nieprawidłowościach w firmach i zakładach pracy[2]. W 2014 Fundacja im. Stefana Batorego wydała film poświęcony przypadkom represji i mobbingu wobec sygnalistów w Polsce[4].

Przykłady[edytuj | edytuj kod]

W 2002 roku za działalność tego rodzaju tytuł Człowieka Roku tygodnika „Time” przyznano pracownikom Federalnego Biura Śledczego, Worldcomu i Enronu.

W 2006 Julian Assange stworzył serwis WikiLeaks, który umożliwiał sygnalistom bezpieczną publikacje tajnych dokumentów[5].

W 2013 Edward Snowden ujawnił na łamach prasy kilkaset tysięcy poufnych, tajnych i ściśle tajnych dokumentów NSA, co zostało opisane przez prasę jako największy wyciek tajnych informacji w historii USA[6]. Przez swoje działania jest poszukiwany przez władze USA pod zarzutem ujawnienia tajemnic państwowych i szpiegostwa[7].

W 2019 pielęgniarka Bogumiła Sawicka, zauważając podejrzane kroplówki podawane sportowcom klubu Pogoń Siedlce, poinformowała Polską Agencję Antydopingową[8]. Sportowcom dożylnie podawano suplementy w dawce 10 razy większej niż dopuszczalna, która może pomóc wypłukać z organizmu substancje zabronione[9], jednak jest też niebezpieczna dla zdrowia. Za swoją działalność pielęgniarka spotkała się z ostracyzmem w miejscu pracy i z ostracyzmem społecznym[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wojciech Rogowski, Ochrona sygnalistów (ang. whistleblower) jako przejaw społecznej odpowiedzialności biznesu, Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych (CARS), Uniwersytet Warszawski [dostęp 2015-01-15].
  2. ↑ a b Sygnalista – wzorowy pracownik, czy donosiciel? Dyskusja w radiowej „Trójce”. siprp.pl.
  3. ↑ Frederick Lipman: Whistleblowers: Incentives, Disincentives, and Protection Strategies. New Jersey: John Wiley & Sons Inc., 2012. ISBN 978-1-118-09403-7.
  4. ↑ Joanna Gucman: Sygnaliści (whistleblowers) w Polsce – historia Doroty Ziry. Watchdog Portal. [dostęp 2016-11-24].
  5. ↑ Oto wszystko, co trzeba wiedzieć o Julianie Assange'u i jego portalu WikiLeaks. Business Insider, 2019-04-11. [dostęp 2023-09-27].
  6. ↑ Hosenball, M. (November 14, 2013). NSA chief says Snowden leaked up to 200,000 secret documents. Reuters.
  7. ↑ Obama wezwał Rosję do wydania Edwarda Snowdena. Polskie Radio.pl. [dostęp 2013-06-26].
  8. ↑ Kacper Sosnowski: Pielęgniarka z Siedlec ujawniła aferę dopingową. Teraz sama ma problemy. „Mam własne wartości”. sport.pl, 2019-11-24. [dostęp 2020-04-14]. (pol.).
  9. ↑ Dziesięciokrotnie przekroczona dawka, pielęgniarka ujawniła aferę dopingową. tvn24.pl, 2020-01-09. [dostęp 2020-04-14]. (pol.).
  10. ↑ Radosław Leniarski: Pielęgniarka, która ujawniła doping w Siedlcach, może wylecieć z zawodu. wyborcza.pl, 2020-04-14. [dostęp 2020-04-14]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • J. Marciniak: Przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu. Jak w praktyce zwalczać mobbing i inne formy dyskryminacji. WP ALPHA pro Sp. z o.o., s. 22, cyt. za: Publikacja Fundacji Batorego (materiały z seminarium: Przeciw korupcji, 19.02.2003)
  • Małgorzata Sidor-Rządkowska, cyt. za: ibidem, s. 74

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sygnalista_(demaskator)&oldid=71371712”