Szkarłatek właściwy
.JPG) Jasnoszara plecha na granicie | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd |
incertae sedis |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szkarłatek właściwy |
| Nazwa systematyczna | |
| Ophioparma ventosa (L.) Norman Conat. Praem. Gen. Lich.: 19 (1852) | |
.JPG)
Szkarłatek właściwy, krwawiec właściwy (Ophioparma ventosa (L.) Norman) – gatunek grzybów należący do rodziny Ophioparmaceae[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ophioparma, Ophioparmaceae, Incertae sedis, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen ventosus, później zaliczany bycł przez różnych lichenologów do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1852 r. Johannes Musaeus Norman[1]. Niektóre synonimy nazwy naukowej:[3].
- Callopisma pallidior (Nyl.) Müll. Arg. 1880
- Caloplaca pallidior (Nyl.) Hellb. 1896
- Gussonea ventosa (L.) Tornab. 1848
- Haematomma ventosum (L.) A. Massal. 1852
- Lecania ventosa (L.) Müll. Arg. 1862
- Lecanora pallidior Nyl. 1863
- Lecanora ventosa (L.)
- Lepadolemma ventosum (L.) Trevis.1851
- Lichen rufescens With. 1776
- Lichen ventosus L.1753
- Parmelia ventosa (L.) Ach. 1803
- Patellaria ventosa (L.) DC.1805
- Rinodina ventosa (L.) Gray1821
- Verrucaria ventosa (L.) Hoffm.1794
- Zeora ventosa (L.) Flot.1849
Nazwy polskie według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Plecha skorupiasta, głęboko popękana, złożona z brodawek lub brodawkowatych areolek. Ma grubość do 4 mm, powierzchnię o barwie siarkowożółtej, żółtozielonej, żółtoszarej lub prawie czarnej. Brak urwistków[4].
Przeważnie dość licznie występują lekanorowe apotecja o średnicy do 3 mm i kulistym lub nieregularnym kształcie. Mogą być wgłębione w plechę, lub siedzące na niej. Mają płaskie lub nieco wypukłe i nagie tarczki o barwie od intensywnie krwistej do brunatnoczerwonej. Brzeżek apotecjów jest cienki i ma tę samą barwę co plecha. Z czasem zanika. Zarodniki 3–8-komórkowe, o kształcie od wąskowrzecionowatego do niemal igiełkowego i rozmiarach 40–55 × 3–5 μm. W jednym worku powstaje po 8 zarodników[4]. Są bezbarwne i posiadają poprzeczne przegrody[5].
Reakcje barwne: K+ fioletowy[4]. Kwasy porostowe: kwas divaricaticowy, kwas tamnoliowy i kwas usninowy[5]. Badania naukowe wykazały, że Ophioparma ventosa jest zróżnicowany chemicznie i morfologicznie. Wyróżniono 3 chemotypy różniące się składem kwasów porostowych. Istnieją między nimi również pewne różnice morfologiczne, szczególnie w budowie zarodników[6]
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Na półkuli północnej jest szeroko rozprzestrzeniony, na półkuli południowej nie występuje. W Europie północna granica zasięgu biegnie przez Grenlandię i archipelag Svalbard na Morzu Arktycznym[7].
W Polsce występuje wyłącznie w Karpatach i Sudetach i jest rzadki[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek w sytuacji wysokiego ryzyka wymarcia w stanie dzikim w regionie[8].
W Polsce rozwija się na skałach krzemianowych, wyłącznie w wyższych partiach gór[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-07-07]. (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-07-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-07-07].
- ↑ Henrik Skult. Notes on the chemical and morphological variation of the lichen Ophioparma ventosa in East Fennoscandia. [dostęp 2015-07-10].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.