Tapheocarpa calandrinioides

*Tapheocarpa calandrinioides*
	; Obraz Ellis Rowan z 1870 roku przedstawiający rośliny tego gatunku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	jednoliścienne
Rząd	komelinowce
Rodzina	komelinowate
Rodzaj	Tapheocarpa
Gatunek	Tapheocarpa calandrinioides
	Nazwa systematyczna
	Tapheocarpa calandrinioides (F.Muell.) Conran; Austral. Syst. Bot. 9: 659 (1996)
Synonimy
	Aneilema calandrinioides F.Muell.;
	Aneilema calandrinioides F.Muell.;
	Systematyka w Wikispecies

Tapheocarpa calandrinioides (F.Muell.) Conran – gatunek rzadkiej rośliny z monotypowego rodzaju Tapheocarpa Conran z rodziny komelinowatych. Występuje na krótkotrwałych, słodkowodnych mokradłach obecnych wzdłuż wschodniego i południowego wybrzeża Zatoki Karpentaria w północnym stanie Queensland w Australii^[4].

Nazwa rodzaju pochodzi od greckich słów ταφευς (tapheus – ten, który zakopuje, grzebie) i καρπός (karpos – owoc)^[4]. Epitet gatunkowy oznacza „podobny do kalandryni”^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Wieloletnie, zielne, smukłe, wpół wynurzone rośliny wodne^[4].

Pędy: Podziemne kłącze^[4]. Łodygi wydłużone, pokładające się, mniej więcej pływające, ukorzeniające się w węzłach^[4].

Liście: Ulistnienie naprzemianległe, blaszki liściowe równowąskie, bezogonkowe, u nasady silnie rozrośnięte w pochwę liściową^[4].

Kwiaty: Pojedyncze, szypułkowe, wyrastające z kątów liści blisko wierzchołka łodygi, pozbawione przysadki^[4]. Okwiat promienisty^[4] (nieco grzbiecisty^[6]), szeroko otwierający się, o więdniejących listkach^[4]. Trzy listki zewnętrznego okółka zielonkawokremowe z fioletowymi żyłkami, dwa doosiowe zrośnięte^[4]. Trzy listki wewnętrznego okółka wolne, nierówne, dolny nieco większy od górnych, białe przechodzące w ciemnoniebieskofioletowe^[4]. Trzy pręciki osadzone po odosiowej stronie okwiatu, o nagich nitkach; główka środkowego pręcika jasnożółta, większa od bocznych, które są bladoniebieskie^[4]. Trzy prątniczki położone doosiowo, nagie, o jasnożółtych, krzyżowych główkach^[4]. Zalążnia trójkomorowa. Komora odosiowa jałowa, w pozostałych pojedynczy zalążek^[4]. Szyjka słupka nitkowata, biała, zwieńczona zwinięto-główkowatym, bladoniebieskim znamieniem^[4].

Owoce: Kolczaste, niepękające, dwukomorowe, bladobrązowe, osadzone na wydłużonej szypułce^[4]. Nasiona jajowate do klinowatych, gładkie, koloru kości słoniowej, z wydatnym, wypukłym, kolistym znaczkiem^[4].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Siedlisko: Roślina rośnie na obrzeżach sezonowych, krótkotrwałych mokradeł słodkowodnych i bagien melaleukowych^[4] oraz starorzeczy^[6], na obszarach o wyraźnym klimacie monsunowym^[4].

Rozwój: Rośliny tworzą płożące, wydłużone pędy, które choć ukorzenione w węzłach, w porze deszczowej unoszą się na powierzchni wody. Po zapyleniu kwiatu, wraz z opadaniem poziomu wody, wcześniej krótkie (2–3 cm) i wąskie (ok. 2 mm) szypułki wydłużają się do ok. 25 cm, pogrubiają do 5–7 mm i rosnąc w dół wprowadzają rozwijające się owoce w głąb błotnistego podłoża. Zakopane owoce dojrzewają pod ziemią. W porze suchej nadziemne organy roślin obumierają. Po ponownym zalaniu siedliska nasiona kiełkują, a z kłączy wyrastają nowe pędy, co pozwala roślinom szybko zasiedlić obrzeża mokradła^[4]. Ponieważ monsunowe bagna podlegają mniej więcej corocznym pożarom podczas pory suchej, strategia zakopywania owoców umożliwia tej roślinie skuteczne konkurowanie z innymi roślinami wodnymi, których kłącza narażone są na zniszczenie przez ogień i wysoką temperaturę^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna: Rodzaj z plemienia Commelineae podrodziny Commelinoideae w rodzinie komelinowatych (Commelinaceae)^[7].

Typ nomenklatoryczny: Holotyp gatunku znajduje się w zielniku Królewskich Ogrodów Botanicznych w stanie Wiktoria. Izotypy znajdują się w zielnikach Ogrodów Botanicznych w Brisbane oraz Królewskiego Ogrodu Botanicznego w Kew^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-27] (ang.).
↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-03-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v John G. Conran. Tapheocarpa (Commelinaceae) a new Australian genus with hypogeous fruits. „Australian Systematic Botany”. 7 (6), s. 585-589, 1994. DOI: 10.1071/SB9940585.
↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
↑ ^a ^b R.B. Faden: Commelinaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 126. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2023-03-13]. (ang.).

[apweb-1] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-27] (ang.).

[ruggiero-2] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-03-13]. (ang.).

[rev-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v John G. Conran. Tapheocarpa (Commelinaceae) a new Australian genus with hypogeous fruits. „Australian Systematic Botany”. 7 (6), s. 585-589, 1994. DOI: 10.1071/SB9940585.

[nop-5] David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.

[kub-6] R.B. Faden: Commelinaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 126. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).

[grin-7] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2023-03-13]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]