Tartanowa wstążka
Tartanowa wstążka (ang. Tartan Ribbon) – popularna nazwa pierwszego na świecie kolorowego zdjęcia zrobionego w 1861 przez brytyjskiego fotografa Thomasa Suttona.
Tło historyczne[edytuj | edytuj kod]
Koncepcja percepcji kolorów przez ludzkie oko jako pomieszanych kolorów podstawowych była znana od XVII wieku, a już w 1807 Thomas Young prawidłowo opisał zasadę działania oka[1].
W maju 1861 James Maxwell został zaproszony przez Royal Institution do udzielenia wykładu na temat trzykolorowej teorii widzenia kolorów[2]. Maxwell przyjął zaproszenie, jego wykład miał nosić tytuł „On the Theory of Three Primary Colours”[1][3]. Poprosił znanego wówczas fotografa Thomasa Suttona o przygotowanie serii zdjęć mających ilustrować jego wykład[3]. Do zilustrowania swojej teorii Maxwell potrzebował trzech czarno-białych zdjęć tego samego przedmiotu zrobionych przez czerwony, zielony i niebieski filtr[3]. Zakładając, że teoria Maxwella była prawdziwa, połączony obraz trzech monochromatycznych zdjęć wyświetlony za pomocą trzech rzutników i filtrów o takich samych kolorach powinien być postrzegany jako kolorowy obraz[3].
Zdjęcie[edytuj | edytuj kod]
Sutton osobiście przygotował cztery filtry, za które służyły naczynia wypełnione barwnymi roztworami: czerwony, zielony, niebieski oraz żółty i korzystając z każdego z nich zrobił jedno zdjęcie kolorowej tartanowej wstążeczki (zdjęcie zrobione przez żółty filtr nie było użyte w czasie wykładu Maxwella)[1][3]. Zielony filtr był roztworem chlorku miedzi(II), czerwony zawierał rodanek żelaza(III), niebieski był amoniakalnym roztworem siarczanu miedzi(II)[3]. Zdjęcia były robione w popularnym wówczas procesie kolodionowym[1][3]. Do uzyskania zdjęcia robionego przez filtr niebieski wystarczyło 6 sekund naświetlania, około dwa razy więcej niż dla zdjęcia robionego bez filtra[3]. Na pierwszym zielonym zdjęciu nie pojawił się żaden obraz pomimo 12-minutowego czasu naświetlania, dopiero po rozcieńczeniu płynnego filtra udało się uzyskać drugie zdjęcie, ponownie po 12 minutach naświetlania, Zdjęcie zrobione przez filtr czerwony wymagało 8 minut naświetlania[3]. Z monochromatycznych kolodionowych negatywów zrobiono następnie pozytywy rzutując ich obrazy przez filtry o tych samych kolorach na kolodionową płytę[1].
Obraz z trzech uzyskanych w taki sposób monochromatycznych zdjęć został połączony w jeden obraz barwny korzystając z trzech rzutników wyposażonych w barwne filtry[1]. Jakość tak uzyskanego zdjęcia nie była wysoka ale potwierdzała teorie Maxwella[1].
Wykład odbył się 17 maja 1861 w londyńskiej Royal Institution i był pierwszą publiczną prezentacją kolorowej fotografii[3].
Trzy zdjęcia Suttona zachowały się do dzisiejszych czasów i są przechowywane w zamienionym w muzeum domu w którym urodził się Maxwell przy 14 India Street w Edynburgu[4].
Analiza[edytuj | edytuj kod]
Trzy zdjęcia Suttona zrobione w taki oryginalny wówczas sposób potwierdziły teorie Maxwella, ale późniejsza analiza materiałów użytych do ich stworzenia wykazała, że nie powinny one się były w ogóle udać, ponieważ materiał światłoczuły używany w procesie kolodionowym był wrażliwy tylko na niebieskie światło, a więc użycie filtrów zielonego i czerwonego nie powinno było pozwolić na uzyskanie żadnego obrazu[1][2][3].
Zagadka została rozwiązana dopiero w 1961 przez Ralpha Evansa pracującego w Kodak Research Laboratory, który odtworzył eksperyment Suttona[1][3]. Zielony filtr użyty przez Suttona w rzeczywistości był zielono-niebieski i przepuszczał dość niebieskiego światła aby pozwolić na uzyskanie obrazu[1], za to jak się okazało w trakcie powtórzonego eksperymentu filtr czerwony przepuszczał także promieniowanie ultrafioletowe[1][3]. Szczęśliwym dla Suttona i Maxwella zbiegiem okoliczności wiele naturalnych czerwonych barwników odbija nadfiolet i w rzeczywistości na zdjęciu zrobionym przez czerwony filtr nie zarejestrowali oni czerwonych barw na tartanowej wstążce ale raczej odbite przez nie promieniowanie ultrafioletowe[1][3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l Michael R. Peres (red): Focal Encyclopedia of Photography. Focal Press, s. 64.
- ↑ a b Basil Mahon: The Man Who Changed Everything: The Life of James Clerk Maxwell.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Lance Day, Ian McNeil: Biographical Dictionary of the History of Technology. s. 685.
- ↑ The “Tartan Ribbon”. clerkmaxwellfoundation.org. [dostęp 2012-07-26]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michael R. Peres (red): Focal Encyclopedia of Photography. Focal Press, 2007. ISBN 0-240-80740-5. (ang.).
- Lance Day, Ian McNeil: Biographical Dictionary of the History of Technology. Londres, Reino Unido: Routledge, 1996. ISBN 978-0-415-19399-3. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- On the Theory of Three Primary Colours. W: The Scientific Papers of James Clerk Maxwell. Google Books. (ang.).