Tecophilaea

*Tecophilaea*
	; Tecophilaea cyanocrocus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	Tecophilaeaceae
Rodzaj	Tecophilaea
	Nazwa systematyczna
	Tecophilaea Bertero ex Colla; Herb. Pedemontanum 5: 447 (1836)
	Typ nomenklatoryczny
	T. violifloraBertero ex Colla
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tecophilaea Bertero ex Colla – rodzaj roślin należący do rodziny Tecophilaeaceae, obejmujący dwa gatunki występujące w środkowym Chile i w Peru^[4]. Rośliny z gatunku Tecophilaea cyanocrocus, o pachnących, atrakcyjnych, kobaltowoniebieskich kwiatach, są rzadkimi i cenionymi roślinami ozdobnymi, co niemal przyczyniło się do ich wymarcia w środowisku naturalnym^[4].

Obszar występowania i siedliska[edytuj | edytuj kod]

Rośliny z gatunku Tecophilaea violiflora występują w okolicach Limy w Peru oraz na obszarze od Coquimbo do Santiago w Chile. Gatunek Tecophilaea cyanocrocus występował naturalnie w górach w okolicy Santiago de Chile, na wysokości ok. 3000 m n.p.m., jednak około roku 1950 roślina ta została uznana za wymarłą w środowisku naturalnym, w konsekwencji m.in. nadmiernego zbioru bulwocebul w celu ich eksportu do Europy. Wiosną 2001 r. odkryto jednak na terenach prywatnych w Regionie Metropolitalnym Santiago, na południe od stolicy, dużą populację tej rośliny^[4]. Zasiedlają suche łąki górskie i kamieniste zbocza^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Niewielkie rośliny zielne.

Pęd: Podziemna bulwocebula pokryta tuniką^[5].

Liście: Dwa liście odziomkowe, zewnętrzny zredukowany do rurkowatej pochwy, wewnętrzny wąsko lancetowaty^[5]. U T. cyanocrocus niekiedy dwa liście właściwe o długości do 10 cm i szerokości do 1 cm^[4].

Kwiaty: Głąbik o wysokości do 8 cm^[4], z pojedynczym kwiatem, rzadziej 2–3 zebrane w grono. Szypułki z liściem przykwiatowym u nasady oraz niemal wierzchołkowo posadzonym podkwiatkiem. Kwiaty o długości od 1,5 do 3^[5]–4^[4] cm, lekko grzbieciste, z okwiatem o zwężonej, rurkowatej nasadzie^[4], trąbkowate^[4]. Trzy płodne pręciki ułożone z przodu okwiatu, z główkami u nasady z ogoniastymi wyrostkami zbudowanymi z dwóch zrośniętych komór pyłkowych sąsiadujących pylników. Trzy jałowe prątniczki położone z tyłu okwiatu. Słupek wpół dolny. Zalążki liczne^[5].

Owoce: Małe, kulistawe torebki^[4].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Wieloletnie geofity cebulowe^[4]. Gatunek T. cyanocrocus kwitnie na wiosnę (od października do listopada na półkuli południowej lub od lutego do marca na półkuli północnej)^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Jeden z rodzajów w rodzinie Tecophilaeaceae^[6].

Gatunki^[4]

Tecophilaea cyanocrocus Leyb.
Tecophilaea violiflora Bertero ex Colla

Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Etymologia nazwy naukowej: Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Tecophilii, córki włoskiego botanika Luigi Colla, który badał i opisał te rośliny^[4].

Nazwy zwyczajowe: T. cyanocrocus nazywana jest „Chilean blue crocus”, co w języku polskim oznacza „niebieski krokus chilijski”^[4].

Synonimy^[4]

Distrepta Miers
Phyganthus Poepp. & Endl.
Poeppigia Kunze ex Rchb.

Zastosowania[edytuj | edytuj kod]

Oba gatunki Tecophilaea uprawiane są jako roślina ozdobne. Gatunek T. cyanocrocus o większych kwiatach jest bardziej popularny w uprawie. Powstały liczne kultywary tego gatunku, w tym takie jak 'Leichtlinii', o wyrazistej, białej gardzieli okwiatu, 'Purpurea' i 'Hardman's Violet'. Zarówno gatunek tej rośliny, jak i kultywar 'Leichtlinii' zostały wyróżnione Award of Garden Merit przez Royal Horticultural Society^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-16] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2020-08-03]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-03]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Simpson M.G., Rudall P.J.: Tecophilaeaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 352. ISBN 3-540-64060-6. (ang.).
↑ Genus: Tecophilaea. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-08-03].
↑ Royal Horticultural Society Plant Finder. [dostęp 2020-08-03].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-16] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2020-08-03]. (ang.).

[kew-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-03]. (ang.).

[kub-5] Simpson M.G., Rudall P.J.: Tecophilaeaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 352. ISBN 3-540-64060-6. (ang.).

[grin-6] Genus: Tecophilaea. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-08-03].

[rhs-7] Royal Horticultural Society Plant Finder. [dostęp 2020-08-03].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]