Tekst źródłowy strony Teologia moralna

{{Inne znaczenia|działu teologii|[[Etyka chrześcijańska|etykę chrześcijańską w ogólniejszym ujęciu]]}}
'''Teologia moralna''' ({{łac.|Theologia moralis}}{{odn|Барсов}}) – dział [[Teologia#Teologia chrześcijańska|teologii chrześcijańskiej]] zajmujący się [[Moralność|moralnością]] czynów ludzkich w świetle [[Objawienie|Objawienia]].

== Historia i przedstawiciele ==
Teologia moralna powstała jako samodzielna nauka dopiero w epoce [[Reformacja|Reformacji]], gdy ta dyscyplina została wyodrębniona z [[teologia dogmatyczna|teologii dogmatycznej]] przez reformatora francuskiego {{link-interwiki|Lambert Daneau|tekst=Lamberta Daneau|Q=Q6481240}} (1530-1595) w jego pracy ''Ethices christianae'' (1577){{odn|Барсов}}. Przed ukształtowaniem się teologii moralnej jako dyscypliny teologicznej już istniała [[etyka chrześcijańska]], która pojawiła się wraz z [[Ewangelia]]mi{{odn|(Игумнов)|1994|s=12}}.

Do najwybitniejszych przedstawicieli teologii moralnej należeli: [[Karl Schwarz]], [[Christian Palmer]] i in. w [[protestantyzm]]ie; [[Teofan Pustelnik]], {{link-interwiki|Wasilij Bażanow|Q=Q4075071}} i in. w [[Rosyjski Kościół Prawosławny|Rosyjskim Kościele Prawosławnym]]{{odn|Барсов}}. W [[Rosja|Rosji]] tę dyscyplinę zapoczątkował w XVIII w. [[Teofan (Prokopowicz)]], którego kurs „Teologia moralna” wszedł do programu nauczania w [[Kijowska Akademia Duchowna|Kijowskiej]] i [[Moskiewska Akademia Duchowna|Moskiewskiej Akademii Duchownej]]{{odn|Назаров|2003|s=802}}. W 1901 roku [[Aleksandr Bronzow]] opublikował książkę, poświęconą dziejom [[Prawosławie|prawosławnej]] teologii moralnej w Rosji<ref>''[[Aleksandr Bronzow|Бронзов, А. А.]]'' [https://azbyka.ru/otechnik/Aleksandr_Bronzov/nravstvennoe-bogoslovie-v-rossii-v-techenii-xix-go-stoletija/ Нравственное богословие в России в течение XIX столетия]. — СПб., 1901</ref>. W [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] prof. [[Władysław Wicher]] wydał książkę ''Podstawy teologii moralnej''<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Wicher | imię = Władysław | autor link = Władysław Wicher | tytuł = Podstawy teologii moralnej | wydawca = [[Księgarnia św. Wojciecha]] | miejsce = [[Poznań]] | data = 1969}}</ref>.

== Zakres i zadania teologii moralnej ==
Według [[Veritatis splendor|encykliki „Blask prawdy” (''Veritatis splendor'')]] 29 papieża [[Jan Paweł II|Jana Pawła II]], teologia moralna to [[Teologia|dyscyplina teologiczna]], a więc nauka spełniająca wymogi ludzkiego rozumu, badająca [[Objawienie|Objawienie Boże]] w odniesieniu do dobra i zła, czyli moralności ludzkich czynów oraz do osoby, która ich dokonuje. Według encykliki teologia moralna zajmuje się życiem ludzkim, ale wychodzi z przesłanki, że źródłem moralnego działania jest [[Jahwe|Bóg]].
{{Cytat
 |treść =
Jest także „teologią”, jako że za początek i cel moralnego działania uznaje Tego, który „jeden tylko jest Dobry” ([[Ewangelia Mateusza|Mt]] 19,17) i który ofiarując się człowiekowi w [[Jezus Chrystus|Jezusie Chrystusie]], obdarza go szczęściem Boskiego życia /Veritatis splendor 29/<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_06081993_veritatis-splendor.html |autor = Jan Paweł II| tytuł = 
VERITATIS SPLENDOR. Do wszystkich biskupów Kościoła katolickiego o niektórych podstawowych problemach nauczania moralnego Kościoła| praca = vatican.va | data dostępu = 2019-11-22| data = 6 sierpnia 1993 r}}</ref>.
}}

=== Definicje ===
Przedmiotem teologii moralnej jest systematyzacja nauki chrześcijańskiej o [[moralność|moralności]]{{odn|Барсов}}.
{{Dopracować|sekcja|źródła=2019-11|wer|brak źródeł, mowa o wszystkich moralistach, a nie podano choćby jednego}}
Dominikański teolog Servais Thédore Pinckaers wyodrębnił kilka definicji teologii moralnej funkcjonujących w dyskursie katolickim<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pinckaers | imię = Servais Théodore | tytuł = Źródła moralności chrześcijańskiej | wydawca = „W drodze” | miejsce = Poznań | data = 1994 | strony = 29-31 | isbn = 8370331394}}</ref>:
# „Pierwsza definicja mówi, że teologia moralna jest częścią teologii rozpatrującą ludzkie czyny w takiej mierze, w jakiej są one podporządkowane prawu moralnemu, jego przykazaniom i powinnościom przez te przykazania określanym, w świetle Objawienia”.
# „Druga definicja wyjaśnia, że teologia moralna jest częścią teologii rozpatrującą ludzkie czyny po to, aby dostosować je do obowiązku i do norm, jakie narzucają nam [[rozum]] i wola Boża, w świetle Objawienia”.
# „Następna definicja obrazuje, iż teologia moralna jest częścią teologii rozpatrującą ludzkie czyny, aby je podporządkować prawdziwemu szczęściu i celowi ostatecznemu człowieka za pośrednictwem [[Cnota|cnót]], a to w świetle Objawienia”.
# „Czwarta definicja mówi, że teologia moralna jest częścią teologii rozpatrującą ludzkie czyny, aby je dostosować do wartości przyczyniających się do rozwoju człowieka, a to w świetle Objawienia”.

Jak zauważył: „We wszystkich definicjach teologii moralnej można znaleźć pewne elementy przyjęte przez wszystkich moralistów, nawet jeśli różnie je oni pojmują. Tak więc wszyscy zgodzą się ze stwierdzeniem, że teologia moralna to część teologii rozpatrująca ludzkie czyny w świetle Objawienia<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pinckaers | imię = Servais Théodore | tytuł = Źródła moralności chrześcijańskiej | wydawca = „W drodze” | miejsce = Poznań | data = 1994 | strony = 31 | isbn = 8370331394}}</ref>”. Pinckaers przedstawił też swoją definicję<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pinckaers | imię = Servais Théodore | tytuł = Źródła moralności chrześcijańskiej | wydawca = „W drodze” | miejsce = Poznań | data = 1994 | strony = 32 | isbn = 8370331394}}</ref>: {{Cytat|treść=Teologia moralna jest częścią teologii, która rozpatruje ludzkie czyny, aby je przyporządkować miłującej wizji Boga będącej prawdziwym i pełnym szczęściem oraz celowi ostatecznemu człowieka, za pośrednictwem łaski, cnót i darów, a to w świetle [[Objawienie|Objawienia]] i [[rozum|rozumu.]]}}

Ta definicja jest próbą położenia akcentu na dwa aspekty teologii moralnej, które zdaniem Pinckaersa nie były w epoce nowożytnej dostatecznie podkreślane. Po pierwsze, sformułowanie „miłująca wizja Boga” oznacza, że w poznawaniu Boga jest obecny element zaangażowania emocjonalnego: tzn. człowiek, poznając plan [[Zbawienie|Zbawienia]], jaki Bóg ma dla niego, doświadcza wzrostu miłości do Boga. Zgłębianie moralności chrześcijańskiej nie jest więc aktem czysto intelektualnym, choć bez wątpienia rozum odgrywa tutaj rolę bardzo istotną. Taki punkt widzenia dobrze wpisuje się w tradycję języka biblijnego, w którym poznawanie ściśle wiąże się z doświadczaniem miłości<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pinckaers | imię = Servais Théodore | tytuł = Źródła moralności chrześcijańskiej | wydawca = „W drodze” | miejsce = Poznań | data = 1994 | strony = 34-35 | isbn = 8370331394}}</ref>. Po drugie, bardzo istotnym aspektem teologii moralnej jest umacnianie człowieka do czynienia dobra poprzez działanie Ducha Świętego. Jest to bardzo dobrze widoczne w listach [[Paweł z Tarsu|św. Pawła z Tarsu]], który życie moralne chrześcijanina określa wprost jako „życie według Ducha” (Rz 8,5-11 BT). Zdaniem Pinckaersa traktat o łasce był jeszcze bardzo żywo obecny w refleksji średniowiecznych moralistów, takich jak [[Tomasz z Akwinu|św. Tomasz z Akwinu]], aby w końcu zejść na dalszy plan w czasach nowożytnych na rzecz tendencji do katalogowania, szczegółowej analizy ludzkich czynów oraz [[kazuistyka|kazuistyki]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pinckaers | imię = Servais Théodore | tytuł = Źródła moralności chrześcijańskiej | wydawca = „W drodze” | miejsce = Poznań | data = 1994 | strony = 219-222 | isbn = 8370331394}}</ref>.

=== Teologia moralna a etyka teologiczna ===
Termin „teologia moralna” bywa utożsamiany z terminem „etyka teologiczna”, niektórzy teolodzy katoliccy opowiadają się jednak za rozróżnieniem tych terminów jako nazw odrębnych dyscyplin<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TM/etyka_teologiczna.html|tytuł=Etyka teologiczna czy teologia moralna?|nazwisko=Giertych|imię=Wojciech|autor link=Wojciech Giertych|opublikowany=Opoka.org.pl|data dostępu=2010-08-30}}</ref>. Teolodzy protestanccy posługują się głównie drugim terminem, kładąc przy tym nacisk na odrębność etyki teologicznej od etyki filozoficznej<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Benetyktowicz|imię=Witold|autor link=Witold Benedyktowicz|tytuł=Co powinniśmy czynić. Zarys ewangelickiej etyki teologicznej|wydawca=Chrześcijańska Akademia Teologiczna|miejsce=Warszawa|data=1993|strony=9–10|rozdział=Etyka teologiczna a etyka filozoficzna}}</ref>.

=== Teologia moralna a etyka filozoficzna ===
Teologia moralna ma zawsze charakter normatywny - określa jakie czyny są dobre, a jakie złe przez refleksję naukową na podstawie [[Objawienie|Objawienia]]. [[Etyka]] zaś jako dział [[Filozofia|filozofii]] zajmujący się badaniem [[Moralność|moralności]], może, ale nie musi wyprowadzać zasady moralne.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* Klaus Demmer, ''Wprowadzenie do teologii moralnej'', Wydawnictwo WAM, Kraków 1996.
* [[Servais Théodore Pinckaers|Servais Theodore Pinckaers OP]], ''Źródła moralności chrześcijańskiej'', Wydawnictwo W drodze, Poznań 1994.
* {{Cytuj książkę |nazwisko r = Барсов |imię r = Н. И. |autor r link = Nikołaj Barsow |tytuł = [[Słownik encyklopedyczny Brockhausa i Efrona]] |język = ru |rozdział = [[s:ru:ЭСБЕ/Нравственное богословие|Teologia moralna]] |data dostępu = 2021-08-16 |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | autor r link = Władimir Nazarow | tytuł = История этических учений (Dzieje nauk etycznych) | wydawca = Гардарики | miejsce = [[Moskwa|Москва]] | data = 2003 | seria = [[podręcznik akademicki]] | isbn = 5-8297-0167-7 | inni = Pod redakcją [[Abdusałam Gusiejnow|Abdusałama Gusiejnowa]] | rozdział = 8. Rosja | imię r = В.Н. | nazwisko r = Назаров |język = ru |odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = (Игумнов) | imię = Платон | autor link = Płaton (Igumnow) | tytuł = Православное нравственное богословие (Prawosławna teologia moralna) | wydawca = [[Ławra Troicko-Siergijewska]] | miejsce = [[Siergijew Posad]] | data = 1994 | seria = [[podręcznik akademicki]] | url = https://azbyka.ru/otechnik/bogoslovie/pravoslavnoe-nravstvennoe-bogoslovie-igumnov/1 | język = ru |odn = tak}}

== Linki zewnętrzne ==
{{Wikisłownik|teologia moralna}}
* [http://www.opoka.org.pl/php/szukaj.php?noint=Y&kat=TM Teksty z zakresu teologii moralnej w Czytelni portalu Opoka]
* [http://www.teologiamoralna.pl Stowarzyszenie Teologów Moralistów]

{{Działy teologii chrześcijańskiej}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Teologia moralna|!]]