Titi rudobrody
| Plecturocebus caquetensis | |||
| (Defler, Bueno & J. García, 2010) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
titi rudobrody | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg występowania C. caquetensis na mapie departamentu Caquetá w Kolumbii | |||
Titi rudobrody[3] (Plecturocebus caquetensis) – endemiczny gatunek ssaka naczelnego z podrodziny titi (Callicebinae) w obrębie rodziny sakowatych (Pitheciidae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 2010 amerykańsko-kolumbijski zespół zoologów (Amerykanin Thomas R. Defler oraz Kolumbijczycy Marta Lucía Bueno & Javier García) nadając mu nazwę Callicebus caquetensis[1]. Miejsce typowe to Vereda El Jardín na wysokości 251 m n.p.m., na wschód od Valparaíso, w magistracie Puerto Milan (1°08′24,6″N 75°32′34,0″W/1,140169 -75,542789), w departamencie Caquetá, w Kolumbii[1][4]. Holotyp to skóra, czaszka, szkielet pozaczaszkowy i tkanki miękkie młodocianej samicy (sygnatura ICN 19439) zdeponowane w Instituto de Ciencias Naturales, przy Narodowym Uniwersytecie Kolumbii; samica zmarła w niewoli 27 stycznia 2008 roku w wieku jednego roku w ośrodku opieki nad dzikimi zwierzętami przy Narodowym Uniwersytecie Kolumbii[1].
P. caquetensis należy do grupy gatunkowej moloch (wcześniej w grupie gatunkowej cupreus)[5].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[5].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Plecturocebus: gr. πλεκτος plektos „pleciony, kręcony”, od πλεκω plekō „pleść”; ουρα oura „ogon”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[6].
- caquetensis: Caquetá, południowo-zachodnia Kolumbia[7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Titi rudobrody występuje w południowo-zachodniej Kolumbii (departament Caquetá); gatunek znany tylko z jedenastu stanowisk między rzekami Japurá i Orteguaza, które wydają się wyznaczać granice południową, wschodnią i północną, z przedgórzem Andów na zachodzie[5].
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bezo gona) holotypu, którym była młoda samica, wynosił 35 cm, inne danie nieznane[8][9]. Futro P. caquetensis jest zazwyczaj brązowe, z jaśniejszym ogonem i kasztanowoczerwonymi podbrzuszem, szyją i policzkami. Podobnie jak titi ozdobny (P. ornatus) i titi białoogonowy (P. discolor) ma charakterystyczną rudą brodę z wyjątkiem tego, że nie posiada białego paska na czole jak one, ani nie ma białych dłoni i stóp jak titi ozdobna[10].
Środowisko i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje niewielkie fragmenty lasów dorzecza Amazonki podzielone przez działalność rolniczą. Maksymalny zasięg występowania to około 100 km², ale faktycznie gatunek ten zajmuje teren o powierzchni zaledwie około 10 km². Fragmentacja siedlisk jest dodatkowym negatywnym czynnikiem zwiększającym niebezpieczeństwo wyginięcia tego gatunku, ponieważ małpy w celu osiągnięcia nowych terenów leśnych muszą przejść niebezpieczne otwarte sawanny, a nawet ogrodzone drutem kolczastym tereny rolnicze[7].
Wszystkie 13 badanych grup składało się z jednego dorosłego samca i samicy oraz od jednego do czterech młodych osobników. Podobnie jak u innych małp z rodzaju titi, które tworzą małe spójne grupy prowadzone przez związaną parę dorosłych, średnia wielkość grupy to cztery małpy. Również jak inne titi, P. caquetensis są monogamiczne i wydają na świat jedno dziecko rocznie[7].
Żywią się głównie owocami i liśćmi oraz także nasionami, jednak stanowią one jedynie niewielką część diety[7].
Młode osobniki gdy są zadowolone, wydają dźwięki podobne do mruczenia kota[7].
Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Według Czerwonej księgi gatunków zagrożonych jest gatunkiem krytycznie zagrożonym (CR – ang. critically endangered)[2] z powodu fragmentacji siedlisk oraz małej populacji liczącej około 250 osobników dorosłych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Defler, Bueno i Garcia 2010 ↓, s. 2.
- ↑ a b T.R. Defler i inni, Plecturocebus caquetensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-13] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 40. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Plecturocebus caquetensis (Defler, Bueno, & J. García, 2010). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 200. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ H. Byrne, A.B. Rylands, J.C. Carneiro, J.W.L. Alfaro, F. Bertuol, M.N.F. da Silva, M. Messias, C.P. Groves, R.A. Mittermeier, I. Farias, T. Hrbek, H. Schneider, I. Sampaio & J.P. Boubli. Phylogenetic relationships of the New World titi monkeys (Callicebus): first appraisal of taxonomy based on molecular evidence. „Frontiers in Zoology”. 13:10, s. 13, 2016. DOI: 10.1186/s12983-016-0142-4. PMID: 26937245. PMCID: PMC4774130. (ang.).
- ↑ a b c d e Defler, Bueno i Garcia 2010 ↓, s. 4.
- ↑ S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 462. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 130. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Defler, Bueno i Garcia 2010 ↓, s. 3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
T.R. Defler, M.L. Bueno & J. Garcia. Callicebus caquetensis: A New and Critically Endangered Titi Monkey from Southern Caquetá, Colombia. „Primate Conservation”. 25, s. 1–9, 2010. DOI: 10.1896/052.025.0101. (ang.).