Trybula leśna
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
trybula leśna |
Nazwa systematyczna | |
Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. Gen. Pl. Umbell.: 40 (1814)[3] |
Trybula leśna (Anthriscus sylvestris L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony na Starym Świecie, w tym jest pospolity w Polsce.
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Zasięg gatunku obejmuje strefę umiarkowaną Eurazji tj. niemal całą Europę i Azję, bez południowej (tropikalnej) części tego kontynentu. Rośnie także w północno-zachodniej Afryce oraz w górach w środkowej części tego kontynentu od Etiopii po Zair i Tanzanię. Introdukowany rośnie w Południowej Afryce, na Islandii, Grenlandii i w strefie umiarkowanej Ameryki Północnej[3].
W Polsce jest pospolity na całym obszarze kraju[4]. W górach sięga po regiel dolny[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Roślina zielna z tęgim, wrzecionowatym korzeniem w górze rozgałęziającym się (wielogłowym). Łodygi w górze rozgałęziają się, są dęte (puste w środku), ostro bruzdowane, dołem owłosione lub nagie. Osiągają wysokość 30-150 cm[5].
- Liście
- Dolne długoogonkowe, górne krótkoogonkowe, w każdym wypadku ogonki u nasady są silnie pochwiasto rozszerzone. Blaszki liściowe są 2–3-krotnie trójdzielnie pierzaste. Odcinki ostatniego rzędu (listki) są lancetowate, pierzasto wcinane z łatkami (ząbkami) ostrymi[5]. Najniższe odcinki I rzędu są znacznie mniejsze od pozostałej części liścia[6]. Liście na brzegu są orzęsione, od góry nagie lub słabo owłosione, od spodu owłosione na nerwach[5].
- Kwiaty
- Kwiatostan złożony – kwiaty zebrane w baldaszki, a te w liczbie 7–16 w baldach. Pokryw brak lub są w postaci pojedynczych listków. Pokrywki występują w liczbie 5-8 odgiętych, jajowatolancetowatych listków z orzęsionym, białawym brzegiem. Płatki korony są białawe, zielonkawe lub żółtawe, odwrotnie jajowate, na szczycie tępe lub płytko wycięte. Brzeżne płatki na skraju baldaszka bywają powiększone lub wszystkie płatki są podobnej długości[5].
- Owoce
- Rozłupki wydłużone, zwężające się ku wierzchołkowi, gładkie i lśniące, osiągają 6-10 mm długości, zwieńczone są dzióbkiem stanowiącym ok. 1/5 długości pozostałej części owocu[5]. W jednym baldaszku powstaje ich 6–12[6].
- Gatunki podobne
- Trybula lśniąca Anthriscus nitida ma baldaszki tylko z 2–6 owocami, kwiaty zwykle o asymetrycznych płatkach (brzeżne powiększone), dolne odcinki I rzędu są podobnej wielkości jak pozostała część liścia[6]. Trybula leśna mylona może być też ze świerząbkiem złotawym Chaerophyllum aureum, który wyróżnia się jednak łodygą czerwono nabiegłą i plamiastą oraz silnie wciętymi płatkami kwiatów, oraz ze świerząbkiem orzęsionym Chaerophyllum hirsutum, który różni się orzęsionymi brzegami płatków kwiatów[5].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Roślina dwuletnia i bylina. Zimuje w postaci rozety liści. Kwitnie od maja (czasem już od kwietnia) do sierpnia. Zapach rośliny określany jest jako nieprzyjemny[5].
Najlepiej rośnie na glebach próchnicznych, zasobnych w azot i potas i w przypadku przenawożenia tymi pierwiastkami może pojawić się na łąkach w wielkiej ilości[7]. Występuje w miejscach wilgotnych lub średnio wilgotnych[7] w lasach, zaroślach, na łąkach[5], wzdłuż rowów, na przydrożach i w miejscach ruderalnych[6]. Gatunek uznawany jest za charakterystyczny dla zespołu Anthriscetum sylvestris z klasy Artemisietea vulgaris[8] i rzędu nitrofilnych zbiorowisk okrajkowych Glechometalia hederaceae[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
- ↑ a b Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-29] .
- ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 63, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
- ↑ a b c d e f g h i Marian Koczwara , Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 30-31 .
- ↑ a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 335. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c Zbigniew Nawara , Rośliny łąkowe, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 112, ISBN 978-83-7073-397-1 .
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
- BioLib: 40219
- EoL: 584996
- EUNIS: 151916
- Flora of China: 200015397
- Flora of North America: 200015397
- FloraWeb: 469, 473
- GBIF: 5371742
- identyfikator iNaturalist: 124544
- IPNI: 837969-1
- ITIS: 29588
- NCBI: 48027
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2641868
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:837969-1
- Tela Botanica: 5290
- identyfikator Tropicos: 1700011
- USDA PLANTS: ANSY
- CoL: 67HWS