Przejdź do zawartości

Trybula leśna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Trybula leśna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

trybula

Gatunek

trybula leśna

Nazwa systematyczna
Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm.
Gen. Pl. Umbell.: 40 (1814)[3]

Trybula leśna (Anthriscus sylvestris L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony na Starym Świecie, w tym jest pospolity w Polsce.

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Zasięg gatunku obejmuje strefę umiarkowaną Eurazji tj. niemal całą Europę i Azję, bez południowej (tropikalnej) części tego kontynentu. Rośnie także w północno-zachodniej Afryce oraz w górach w środkowej części tego kontynentu od Etiopii po Zair i Tanzanię. Introdukowany rośnie w Południowej Afryce, na Islandii, Grenlandii i w strefie umiarkowanej Ameryki Północnej[3].

W Polsce jest pospolity na całym obszarze kraju[4]. W górach sięga po regiel dolny[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiatostan
Owoce
Liść
Pokrój
Roślina zielna z tęgim, wrzecionowatym korzeniem w górze rozgałęziającym się (wielogłowym). Łodygi w górze rozgałęziają się, są dęte (puste w środku), ostro bruzdowane, dołem owłosione lub nagie. Osiągają wysokość 30-150 cm[5].
Liście
Dolne długoogonkowe, górne krótkoogonkowe, w każdym wypadku ogonki u nasady są silnie pochwiasto rozszerzone. Blaszki liściowe są 2–3-krotnie trójdzielnie pierzaste. Odcinki ostatniego rzędu (listki) są lancetowate, pierzasto wcinane z łatkami (ząbkami) ostrymi[5]. Najniższe odcinki I rzędu są znacznie mniejsze od pozostałej części liścia[6]. Liście na brzegu są orzęsione, od góry nagie lub słabo owłosione, od spodu owłosione na nerwach[5].
Kwiaty
Kwiatostan złożony – kwiaty zebrane w baldaszki, a te w liczbie 7–16 w baldach. Pokryw brak lub są w postaci pojedynczych listków. Pokrywki występują w liczbie 5-8 odgiętych, jajowatolancetowatych listków z orzęsionym, białawym brzegiem. Płatki korony są białawe, zielonkawe lub żółtawe, odwrotnie jajowate, na szczycie tępe lub płytko wycięte. Brzeżne płatki na skraju baldaszka bywają powiększone lub wszystkie płatki są podobnej długości[5].
Owoce
Rozłupki wydłużone, zwężające się ku wierzchołkowi, gładkie i lśniące, osiągają 6-10 mm długości, zwieńczone są dzióbkiem stanowiącym ok. 1/5 długości pozostałej części owocu[5]. W jednym baldaszku powstaje ich 6–12[6].
Gatunki podobne
Trybula lśniąca Anthriscus nitida ma baldaszki tylko z 2–6 owocami, kwiaty zwykle o asymetrycznych płatkach (brzeżne powiększone), dolne odcinki I rzędu są podobnej wielkości jak pozostała część liścia[6]. Trybula leśna mylona może być też ze świerząbkiem złotawym Chaerophyllum aureum, który wyróżnia się jednak łodygą czerwono nabiegłą i plamiastą oraz silnie wciętymi płatkami kwiatów, oraz ze świerząbkiem orzęsionym Chaerophyllum hirsutum, który różni się orzęsionymi brzegami płatków kwiatów[5].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Masowo rosnąca trybula leśna

Roślina dwuletnia i bylina. Zimuje w postaci rozety liści. Kwitnie od maja (czasem już od kwietnia) do sierpnia. Zapach rośliny określany jest jako nieprzyjemny[5].

Najlepiej rośnie na glebach próchnicznych, zasobnych w azot i potas i w przypadku przenawożenia tymi pierwiastkami może pojawić się na łąkach w wielkiej ilości[7]. Występuje w miejscach wilgotnych lub średnio wilgotnych[7] w lasach, zaroślach, na łąkach[5], wzdłuż rowów, na przydrożach i w miejscach ruderalnych[6]. Gatunek uznawany jest za charakterystyczny dla zespołu Anthriscetum sylvestris z klasy Artemisietea vulgaris[8] i rzędu nitrofilnych zbiorowisk okrajkowych Glechometalia hederaceae[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. a b Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-29].
  4. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 63, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  5. a b c d e f g h i Marian Koczwara, Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 30-31.
  6. a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 335. ISBN 83-01-14342-8.
  7. a b c Zbigniew Nawara, Rośliny łąkowe, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 112, ISBN 978-83-7073-397-1.
  8. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.