Tulipan Fostera

Tulipan Fostera
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	liliowce
Rodzina	liliowate
Rodzaj	tulipan
Gatunek	tulipan Fostera
	Nazwa systematyczna
	Tulipa fosteriana W. Irving; Gard. Chron. ser. 3, 39:322, fig. 130. 1906
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tulipan Fostera (Tulipa fosteriana) – gatunek rośliny z rodziny liliowatych. Pochodzi ze środkowej i zachodniej Azji (Afganistan, Tadżykistan)^[4]. W Europie był uprawiany od XVI w. jako roślina ozdobna. Obecnie nie uprawia się już typowej, dziko rosnącej formy tego tulipana, lecz wyłącznie jego mieszańce. Ogrodnicy bowiem w celu uzyskania nowych odmian krzyżowali z sobą różne gatunki tulipanów. Te pochodzące od tulipana Fostera przez ogrodników zaliczane są do 13 grupy tulipanów i określa się je nazwą tulipany mieszańce Fostera (Tulipa fosteriana hybr.).

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Wzniesiona, prosta, naga, o wysokości do 40 cm.
Liście: Ulistnienie skrętoległe, liście duże, bezogonkowe, eliptyczno-lancetowate, pokryte woskowym nalotem. Jest ich zazwyczaj 2–4, najniższy i największy wyrasta bezpośrednio z cebuli, pozostałe z dolnej części łodygi. U niektórych odmian liście mają plamki lub prążki.
Kwiaty: Na łodydze występuje tylko jeden duży kwiat. Typowa, dziko rosnąca forma ma czerwone kwiaty, z uprawianych tulipanów najbardziej podobna jest do niej odmiana 'Red Emperor'^[5]. Liczne uprawiane odmiany mają kwiaty w różnych kolorach, najwięcej jednak jest w kolorze czerwonym i jego odcieniach. Okwiat jest niezróżnicowany, składa się z 6 bardzo dużych i szerokich płatków ułożonych w dwu okółkach. Wewnątrz okwiatu 6 dużych pręcików i 1 trzykomorowy słupek z trójdzielnym znamieniem. Większość odmian jest bez zapachu, istnieje jednak kilka odmian wonnych.
Owoc: Trójkomorowa torebka pękająca trzema szwami.
Część podziemna: Duża cebula okryta suchą łuską, zwykle brunatną lub brązową.

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, geofit. Kwitnie w drugiej połowie kwietnia i na początku maja. Jest to duży i szybko rosnący tulipan. Zapylany jest przez owady. Kwiaty podczas złej pogody zamykają się. Mechanizm tego ruchu polega na tym, że podczas niskiej temperatury szybciej rosną płatki okwiatu po zewnętrznej stronie, co powoduje zamykanie się kwiatów, gdy zrobi się cieplej, szybciej rosną płatki od wewnętrznej strony i kwiat otwiera się. Cebula jest jednoroczna, po przekwitnięciu kwiatu jesienią tego samego roku ginie, ale na jej miejsce wytwarzane jest od jednej do kilku nowych cebulek.

Niektóre odmiany[edytuj | edytuj kod]

o czerwonych kwiatach: 'Cantata', 'Red Emperor' (syn. 'Madame Lefeber'), 'Robassa'
o różowych kwiatach: 'Honorose', 'Flaming Purissima'
'o pomarańczowych kwiatach: Orange Emperor'
o żółtych kwiatach: 'Candela', 'Golden Emperor'. 'Purissima' (syn. 'White Emperior')
o białych kwiatach: 'Concerto'
o dwubarwnych kwiatach: 'Juan' (czerwone z żółtymi plamami), 'Sveetheart' (cytrynowożółte z białymi krawędziami), 'Zombie' (białe z czerwonymi, trójkątnymi plamami)

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Zastosowanie. Uprawiane są jako rośliny ozdobne, głównie w grupach na rabatach. Czasami uprawia się je również w tunelach foliowych i szklarniach na kwiat cięty.
Wymagania. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby, najlepiej jednak rośnie na próchnicznej glebie o odczynie obojętnym, lekko kwaśnym lub lekko zasadowym. Stanowisko powinno być słoneczne. Cebulki zasadzone na prawidłowej głębokości nie przemarzają w zimie.
Sposób uprawy. Cebule wysadza się do ziemi jesienią, na głębokość 15 cm. Powinny być przed sadzeniem zaprawione przez moczenie w odpowiednich preparatach grzybobójczych. Nawozi się już jesienią po zasadzeniu cebul, potem wiosną przed kwitnieniem. Tulipany można uprawiać na tym samym miejscu przez wiele lat, jednak z czasem dochodzi wskutek wytwarzania nowych cebulek do nadmiernego ich zagęszczenia, co powoduje, że ich kwiaty stają się coraz drobniejsze. Z tego względu wskazane jest coroczne ich wykopywanie i rozsadzanie (po obumarciu liści).
Rozmnażanie. Głównie przez cebule przybyszowe wytwarzane na macierzystej cebuli.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-08] (ang.).
↑ Tulipa fosteriana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-03-08].
↑ Dom. Gazeta. Ogrody. Tulipan. [dostęp 2009-04-19].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.
Atlas roślin. [dostęp 2009-04-19].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-08] (ang.).

[iucn-3] Tulipa fosteriana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-03-08].

[5] Dom. Gazeta. Ogrody. Tulipan. [dostęp 2009-04-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]