Twardziaczek cuchnący
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
twardziaczek cuchnący |
| Nazwa systematyczna | |
| Gymnopus foetidus (Sowerby) P.M. Kirk Index Fungorum 120: 1 (2014) | |
_P.M._Kirk_953174.jpg)
Twardziaczek cuchnący (Gymnopus foetidus (Sowerby) P.M. Kirk) – gatunek grzybów należący do rodziny podziemniczkowatych (Hymenogastraceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopilus, Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1796 r. James Sowerby, nadając mu nazwę Merulius foetidus. Obecną nazwę nadał mu Paul Michael Kirk w 2014 r.[1] Ma 14 synonimów. Niektóre z nich:
- Marasmiellus foetidus (Sowerby) Antonín, Halling & Noordel. 1997
- Micromphale foetidum (Sowerby) Singer 1945
- Micromphale rufocarneum (Velen.) Knudsen 1991[2].
Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. nadali mu polską nazwę pępownik niemiły, a W. Wojewoda w 2003 r. zarekomendował nazwę twardziaczek cuchnący[3]. Obydwie nazwy są niespójne z aktualną nazwą naukową[1][4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 1–3 cm, początkowo wypukły, potem spłaszczony, często z falistym i rowkowanym brzegiem. Powierzchnia żłobkowana aż do środka, żółtobrązowa do czerwonawobrązowej, na środku ciemniejsza[5].
Przyrośnięte, dość szerokie, z międzyblaszkami, różowawe do czerwonobrązowych[5].
Wysokość 15–30 mm, grubość 1–4 mm, sztywny, cylindryczny, zwężający się ku podstawie. Powierzchnia aksamitnie owłosiona, czerwonobrązowa do czarnobrązowej[5].
Cienki, brązowawy, o zapachu zgniłej kapusty lub czosnku[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki eliptyczne, 7–10 × 3,5–5 µm[5].
- Gatunki podobne
Wśród występujących w Polsce najbardziej podobny jest twardziaczek bezwonny (Gymnopus inodorus), ale odróżnia się brakiem zapachu[5]. Łysostopek cuchnący (Gymnopus impudicus) ma zapach, ale inny, ponadto ma dłuższy trzon i kapelusz nieprążkowany. Łysostopek kapuściany (Gymnopus brassicolens) również rośnie na drewnie, ale ma gęstsze i węższe blaszki[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Twardziaczek cuchnący występuje na niektórych wyspach i na wszystkich kontynentach poza Antarktydą[7]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył liczne stanowiska[3]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[8]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek rzadki[9].
Grzyb nadrzewny, saprotrof[3]. Występuje na próchniejących gałęziach i gałązkach buka i dębu, zwłaszcza w starych lasach na wapiennym podłożu[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2023-02-24] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-02-24] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Gymnopilus hybridus [online], Fichas mycologicas [dostęp 2023-02-24] (hiszp.).
- ↑ a b c d e f Gymnopus foetidus (Sowerby) J.L. Mata & R.H. Petersen 2004. Penízovka odporná [online], Česká mykologická společnost [dostęp 2023-02-24] (cz.).
- ↑ a b Stinkende fladhat [online] [dostęp 2023-02-24] (duń.).
- ↑ Występowanie Gymnopus foetidus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-02-24].
- ↑ Aktualne stanowiska twardziaczka cuchnącego w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-02-24].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.