Velloziaceae

*Velloziaceae*
	; Vellozia glauca
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	pandanowce
Rodzina	Velloziaceae
	Nazwa systematyczna
	Velloziaceae J. Agardh; Theoria Syst. Pl.: 9. Apr-Sep 1858
	Typ nomenklatoryczny
	Vellozia Vand. (1788)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Velloziaceae – rodzina roślin z rzędu pandanowców. Wyróżnia się w niej 6^[4]–8^[5] rodzajów liczących ok. 240^[2]–250^[5] gatunków. Rośliny z tej rodziny rosną niemal wyłącznie na siedliskach skrajnie suchych^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Jedyny przedstawiciel podrodziny Acanthochlamydoideae występuje w południowych Chinach. Większość pozostałych roślin z tej rodziny występuje w Ameryce Południowej na obszarach na południe od Amazonia. Tylko jeden gatunek rośnie w północno-zachodnim krańcu Ameryki Południowej. W Afryce na południe od Sahary, w zachodnim Madagaskarze, na południowym krańcu Półwyspu Arabskiego rosną przedstawiciele dwóch rodzajów – Xerophyta i Barbacenia^[6]^[2]^[5].

Morfologia

Pokrój: Kserofityczne byliny i rośliny krzewiaste o drewniejącym pędzie. Rośliny te wyróżniają się charakterystyczną budową pędu. Proste lub widlasto rozgałęziające się łodygi są cienkie, ale okrywają je twardniejące podstawy liści. W dodatku wyrastające z wyższych partii łodygi korzenie przybyszowe rosną w dół, przerywając blaszki liście i tworząc szczelny płaszcz otaczający pęd^[5]. W efekcie tak zbudowane pędy osiągają grubość do 15 cm^[6].
Liście: Ułożone spiralnie, skupiają się zwykle tylko na szczycie pędu. Równowąskie, twarde o trwałej nasadzie obejmującej łodygę. Całobrzegie lub kolczasto ząbkowane na brzegu^[6]^[5].
Kwiaty: Promieniste, wyrastają pojedynczo lub w liczniejszych, luźnych skupieniach na szczycie pędu. W rodzaju Acanthochlamys kwiaty zebrane są po kilka w główki. Kwiaty są obupłciowe z wyjątkiem jednopłciowych w rodzaju Barbaceniopsis. Niezróżnicowany okwiat składa się z dwóch trójkrotnych okółków, których listki mają jaskrawe barwy od białych przez żółte, purpurowe do jaskrawo niebieskich. U niektórych gatunków listki te u podstawy są zrośnięte. Pręciki także rosną w dwóch okółkach po 3, przy czym u niektórych roślin rozdzielają się tworząc 6 pęczków liczących w sumie 18 do 66 pręcików^[6]. Zalążnia jest dolna lub wpół dolna, składa się z 3 owocolistków^[5].
Owoce: Torebki zawierające liczne, drobne nasiona. Torebki pękają wzdłuż szwu górnego lub nieregularnie wysypując nasiona roznoszone przez wiatr^[6]. Nasiona zawierają drobny zarodek otoczone twardym skrobiowym bielmem^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]

pandanowce

Velloziaceae

tryurydowate Triuridaceae

Stemonaceae

	pandanowate Pandanaceae

	okolnicowate Cyclanthaceae

Podział na rodzaje^[4]

podrodzina Acanthochlamydoideae P. C. Kao

Acanthochlamys P.C.Kao – takson monotypowy z gatunkiem Acanthochlamys bracteata

podrodzina Vellozioideae Rendle

Barbacenia Vand., w tym Burlemarxia N.L.Menezes & Semir i Pleurostima Rafinesque
Barbaceniopsis L.B.Sm.
Nanuza L.B.Sm. & Ayensu
Vellozia Vand.
Xerophyta Juss.

Zastosowanie

Niektóre gatunki są uprawiane jako ozdobne (np. pochodzące z Afryki południowej rośliny z rodzaju Barbacenia^[6]). Czasem pędy niektórych gatunków wykorzystywane są jako pochodnie lub robi się z nich pędzle^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-03-11] (ang.).
↑ ^a ^b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2010-12-12]. (ang.).
↑ ^a ^b World Checklist of Selected Plant Families. Kew Gardens. [dostęp 2022-03-11]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Heywood V.H., Brummitt R.K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 406. ISBN 1-55407-206-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 421–422, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-03-11] (ang.).

[rev-3] James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2010-12-12]. (ang.).

[kew-4] World Checklist of Selected Plant Families. Kew Gardens. [dostęp 2022-03-11]. (ang.).

[heywood-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Heywood V.H., Brummitt R.K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 406. ISBN 1-55407-206-9.

[encyk-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 421–422, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]