Wanda Malecka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wanda Malecka
Pustelniczka z ulicy Wiejskiej
Imię i nazwisko

Petronela Wanda Malecka

Data i miejsce urodzenia

1800
Góra Kalwaria, Królestwo Prus[1]

Data i miejsce śmierci

22 października 1860
Warszawa, Imperium Rosyjskie

Narodowość

polska

Język

polski

Dziedzina sztuki

redaktorka, tłumaczka

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Petronela[2] Wanda Malecka z domu Fryze[3][4] (wariant pisowni: de Frise[4]), pseud. Pustelniczka z ulicy Wiejskiej[5][6] (ur. 1800 w Górze Kalwarii[2], zm. 22 października 1860 w Warszawie[7][6]) – polska pisarka, poetka i tłumaczka[6] literatury angielskiej[7] i francuskiej[8]; pierwsza polska kobieta–redaktor[9] i wydawca[8] własnego czasopisma (pismo kobiece[10] „Bronisława, czyli Pamiętnik Polek”[8])[11].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodziła z rodziny szlacheckiej[6], jej rodzicami byli Piotr de Frize i Marianna Klobloch[4]. Była kształcona w domu, poznała języki francuski i angielski[12][6].

7 października 1820 roku wyszła za mąż w Warszawie za Klemensa Maleckiego herbu Jelita, oficera Armii Księstwa Warszawskiego, literata[6][13] (zmarł na osiem dni przed śmiercią żony, 14 października 1860 roku w Radomiu[14])[15]. Miała syna Bronisława[10].

Pracowała głównie jako tłumaczka. Poza zamieszczaniem swoich tekstów i tłumaczeń we własnych czasopismach, publikowała m.in. w „Rozmaitościach Warszawskich”, „Niezapominajkach”, „Wianku”, „Magazynie Powszechnym”, „Muzeum Domowym”, czy „Nowym Kolumbie”[6]. Jej własna twórczość literacka to zdaniem badaczy „słabe artystycznie, sentymentalne powiastki i opowiadania z życia wyższych sfer, o tendencjach dydaktyczno-moralizatorskich”[6][16].

W latach 50. XIX wieku mieszkała bez męża w Warszawie, przy ulicy Elektoralnej 791[14], gdzie prowadziła jednoosobową elementarną szkołę żeńską dla około 30 uczennic[17].

Zmarła 22 października 1860 roku w Warszawie, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[6].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Strona tytułowa pierwszego numeru pisma kobiecego „Bronisława, czyli Pamiętnik Polek”, Warszawa 1822, red. Wanda Malecka

Redagowane czasopisma[edytuj | edytuj kod]

  • „Domownik”, 3 maja 1818 – 1 maja 1820[12][18], ręcznie przepisywane kopie, przedruk fragmentów w „Tygodniku Polskim” w latach 1818–1819[8]
  • „Bronisława, czyli Pamiętnik Polek”, 1822[3]–1823[19], druk Natana Glücksberga[20][3][21]; ukazały się 4 numery[3][18][8] (nakład jednego numeru wynosił 100 egzemplarzy[22]) (czasopismo kobiece[23])
  • „Wanda, tygodnik nadwiślański”[7], 1828[3][18]–1829[24], drukiem J. Wróblewskiego[25][3] (czasopismo kobiece[23])

Literatura piękna[edytuj | edytuj kod]

  • Rozrywki dla dobrych dzieci[18], 1829, nakład A. Brzeziny i Kompanii[3] (dydaktyczno-moralizatorskie powiastki dla dzieci[16])[26]
  • Wanda. Królowa sarmacka, 1826, 1828, fragmenty na łamach „Rozmaitości Warszawskich”[23] i „Wandy” (poemat)[27]

Przekłady[edytuj | edytuj kod]

  • Barbara von Krüdener: Walerya, czyli Listy Gustawa Linar, do Ernesta G***, 1822[28] (tyt. oryg. Valérie oder Briefe Gustavs von Linar an Ernst von G...)
  • Walter Scott: Matylda Rokeby[29], 1826[28]
  • w ramach serii Wybór Romansów (red. W. Malecka[6]), 1826–1827, nakład A. Brzeziny[3]:
    • Tomy I–II. Thomas Moore: Lalla-Rookh, xiężniczka mogolska, 1826[3] (przekład prozą)[30]
    • Tom III. Walter Scott: Pan dwóchset wysep[3], 1826 (pierwszy przekład na język polski[31])
    • Tomy od IV do VIII. Sophie Cottin: Amelia Mansfild, 1827 (tyt. oryg. Amélie Mansfield)[3]
    • Tom XIII. George Byron: Mazepa – hetman Kozaków, 1827 (tyt. oryg. Mazeppa)
  • Henriette Campan: Rady dla dziewcząt, 1827[3] (tyt. oryg. Conseils aux jeunes filles)
  • François-René de Chateaubriand: Wspomnienia Włoch, Anglii i Ameryki: z dzieł Chateaubrianda, 1827[3]
  • George Byron: Powieści: Giaur, Paryzyna, 1828[3][32]
  • Paul de Kock: Co za powabny młodzieniec!, 1841 (tyt. oryg. Un jeune homme charmant)
  • hrabina Dash (Gabrielle Anne Cisterne de Courtiras, wicehrabina Saint-Mars): Ekran, 1846[3]
  • Émile Souvestre: Człowiek i pieniądze, 1851[28]
  • Victorin Dénoix: Nowe rozmowy francuzkie, 1858

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Historia Góry Kalwarii. Gmina Góra Kalwaria, cop. 2012. [dostęp 2017-07-22].
  2. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 7.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Estreicher 1876 ↓, s. 50.
  4. ↑ a b c Minakowski ↓.
  5. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 9.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Gajkowska 1974 ↓.
  7. ↑ a b c Przegląd Poznański 1861 ↓.
  8. ↑ a b c d e Dormus 2010 ↓, s. 13.
  9. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 16.
  10. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 11.
  11. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 5.
  12. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 8.
  13. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 10.
  14. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 24.
  15. ↑ Marek Jerzy Minakowski: Klemens Malecki (ID: psb.16662.2). [w:] Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl) [on-line]. [dostęp 2017-07-21].
  16. ↑ a b Sroczyńska 1986 ↓, s. 23.
  17. ↑ Karol Poznański. Raport ministra Oświecenia Narodowego Awraama Norowa z wizytacji szkół Okręgu Naukowego Warszawskiego w 1856 roku. „Przegląd Historyczno-Oświatowy”. LIX 3–4 (233–234), s. 154, 2016. Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP. DOI: 10.17460/2016.3_4.09. ISSN 0033-2178. 
  18. ↑ a b c d Sobieszczański 1861 ↓.
  19. ↑ Franciszek Gawełek: Bibljografja ludoznawstwa litewskiego. Wilno: Drukarnia Józefa Zawadzkiego, 1914, s. 9.
  20. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 12.
  21. ↑ red: Naród książki. Rzeczpospolita, 2008-07-13. [dostęp 2017-07-20].
  22. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 15.
  23. ↑ a b c Sroczyńska 1986 ↓, s. 21.
  24. ↑ Dormus 2010 ↓, s. 14.
  25. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 18.
  26. ↑ Wanda Malecka, Rozrywki dla dobrych dzieci, Warszawa: A. Brzezina i komp, 1829.
  27. ↑ Sroczyńska 1986 ↓, s. 20.
  28. ↑ a b c Estreicher 1876 ↓, s. 51.
  29. ↑ Poprawki i dodatki do ustaleń k. Estreichera za bazą NUKAT.
  30. ↑ Eóin MacWhite. Thomas Moore and Poland. „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”. 72, s. 52, 1972. Royal Irish Academy. ISSN 0035-8991. (ang.). 
  31. ↑ Scott Walter, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-07-21].
  32. ↑ Maria Dłuska: Studia i rozprawy. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1970, s. 229, seria: Biblioteka Studiów Literackich.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Katarzyna Dormus: U źródeł polskiej prasy kobiecej – pierwsze redaktorki, wydawczynie, dziennikarki (ok. 1820–1914). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2010. ISBN 978-83-7432-697-1.
  • Karol Estreicher: Bibliografia polska XIX. stólecia (!). T. III: Ł–Q. Kraków: Akademia Umiejętności, drukarnia c. k. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1876.
  • Celina Gajkowska: Wanda Malecka z Fryzów. [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny (z XIX tomu Polskiego Słownika Biograficznego) [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny, 1974. [dostęp 2017-07-20].
  • Marek Jerzy Minakowski: Wanda Fryze (ID: psb.16662.1). [w:] Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl) [on-line]. [dostęp 2017-07-21].
  • Wiadomości bieżące. Nekrologi. Wanda Malecka. „Przegląd Poznański”. XXXI, s. 369, 1861. Nakładem redakcyi. 
  • Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Czasopisma polskie. W: Encyklopedyja powszechna. T. 6: Cul. – Den.. Warszawa: Druk S. Orgelbranda, 1861, s. 321.
  • Bogumiła Sroczyńska. Działalność publicystyczna i literacka pierwszej polskiej kobiety redaktorki, Wandy Maleckiej (1800–1860). „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”. XXIV (4), 1986. Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. ISSN 0137-2998. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wanda_Malecka&oldid=70717561”