Wazonkowcowate
| Enchytraeidae[1] | |
| Vejdovský, 1879 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina |
wazonkowcowate |
Wazonkowcowate, wazonkowce, doniczkowce (Enchytraeidae) – rodzina małych i średniej wielkości pierścienic zaliczanych do skąposzczetów. Są szeroko rozprzestrzenione, szczególnie w strefach klimatu umiarkowanego. Znanych jest kilkaset gatunków występujących na lądzie oraz w przybrzeżnej strefie jezior i mórz. W faunie Polski odnotowano 94 gatunki, m.in. wazonkowiec biały (Enchytraeus albidus) i wazonkowiec czerwony (Lumbricillus lineatus).
Wygląd
[edytuj | edytuj kod]Wazonkowce mają silnie wydłużone i cienkie ciało, obłego lub lekko spłaszczonego kształtu, złożone z wielu segmentów. Budową przypominają dżdżownicowate, ale w porównaniu z nimi wazonkowce wykazują cechy bardziej pierwotne. Długość ciała najmniejszych gatunków wynosi około 1,5 mm. Największe dorastają do 40 mm[2]. Długość ciała większości wazonkowców mieści się w przedziale 5–20 mm[3][4] przy średnicy 0,7–1,5 mm[5]. Ubarwienie jest zwykle białawe lub żółtawe, rzadziej czerwonawe lub zielonkawe. Na stronie brzusznej i grzbietowej występują szczecinki ułożone, po 2 lub więcej, w pęczki.
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Zasiedlają wierzchnie, próchnicze i mineralne warstwy gleby, ściółkę, kompost oraz powierzchniową warstwę dna zbiorników wody słodkiej, słonej i słonawej, zwłaszcza w strefie litoralu, oraz otoczenie zbiorników wodnych, w tym podmokłe, a nawet błotniste wybrzeża morskie[5]. W ciekach wodnych są spotykane w litoralu i w nurcie. Niektóre gatunki przebywają pod korą próchniejących drzew. W przybrzeżnych lodowcach Alaski żyje Mesenchytraeus solifugus. Wazonkowce czasami występują bardzo licznie, w zagęszczeniach liczących do 200 000 osobników na 1 m²[5].
Są ruchliwymi i aktywnymi zwierzętami[5]. Żywią się głównie szczątkami organicznymi pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz pobieranymi z substratem mikroorganizmami (bakterie i grzyby). Rozmnażają się najczęściej płciowo, rzadziej w drodze partenogenezy, a nieliczne przez fragmentację ciała i regenerację części powstałych po jego rozpadzie (architomia). Jaja umieszczane w kokonach, otoczone ochronną warstwą śluzu, rozwijają się przez kilka tygodni. Liczba jaj w kokonie wynosi od jednego do kilkudziesięciu – jest zależna od gatunku, warunków środowiska i wieku skąposzczeta[3].
Żyją około 9 miesięcy (maksymalnie 300 dni[2]).
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Wazonkowcowate odgrywają w ekosystemie rolę podobną do dżdżownicowatych. Stanowią niezwykle ważny czynnik w procesie powstawania próchnicy.
W akwarystyce są wykorzystywane jako pokarm dla ryb akwariowych.
Klasyfikacja
[edytuj | edytuj kod]Wazonkowce są – po rurecznikowatych – najliczniejszą w gatunki i jednocześnie stosunkowo słabo poznaną rodziną skąposzczetów. Ponad 1000 gatunków opisano naukowo, z czego – w wyniku rewizji taksonomicznych – ponad 300 nazw uznano za synonimy. W zależności od autora liczba poprawnie opisanych gatunków określana jest od 650[4] do 740[2]. Co roku opisywane są nowe gatunki.
Do rodziny Enchytraeidae zalicza się około 40 rodzajów[2], m.in.:
Typem nomenklatorycznym rodziny jest Enchytraeus.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Enchytraeidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004, s. 12–13. ISBN 83-88147-04-8.
- ↑ a b Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ a b Christer Erséus. Phylogeny of oligochaetous Clitellata. „Hydrobiologia”. 535/536, s. 357–372, 2005. (ang.).
- ↑ a b c d Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.