Wełyka Słobidka
48°34′29″N 26°42′43″E/48,574722 26,711944
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Populacja (2001) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+380 |
| Kod pocztowy |
32375 |
Położenie na mapie obwodu chmielnickiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
| 48°34′29″N 26°42′43″E/48,574722 26,711944
| |
Wełyka Słobidka (ukr. Велика Слобідка; hist.: pol. Wielka Muksza, ukr. Велика Мукша, Wełyka Muksza) – wieś na Ukrainie, w obwodzie chmielnickim, w rejonie kamienieckim.
We wsi znajdują się przystanki kolejowe Wełyka Słoboda i Mahistral, położone na linii Chmielnicki – Kelmieńce.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W czasach Rzeczypospolitej wieś leżała w województwie podolskim. W XVII w. Muksza należała do rodu Dąbrowskich herbu Jelita, którzy pisali się Dąbrowskimi ze Strumian na Mukszy[2]. W 1633 w Mukszy doszło do utarczki wojsk hetmana Stanisława Koniecpolskiego z siłami tureckimi[3][4]. W 1743 roku w wyniku małżeństwa miecznika sochaczewskiego, a później komornika granicznego podolskiego Józefa Leśniewicza z Eufrozyną ze Strumian Dąbrowską (córką stolnika chełmskiego Michała Dąbrowskiego, dziedzica Wielkiej Mukszy, i Aleksandry z Żebrowskich, a wnuczką Walentego Dąbrowskiego i Zofii z Chocimirskich – dziedziczki Mukszy, Wołkowiec, Ostrowczyniec, Białobożnicy i Siehnikowiec[5]) Wielka Muksza przeszła w ręce rodu Leśniewiczów herbu Półkozic, pozostając w ich posiadaniu do rewolucji bolszewickiej.
Odpadła od Korony w wyniku II rozbioru. W XIX i w początkach XX w. położona była w Rosji, w guberni podolskiej, w powiecie kamienieckim, w gminie Bohowica. W I poł. XIX w. właścicielem Wielkiej Mukszy został wnuk Józefa i Eufrozyny, Wincenty Leśniewicz (1793 - 24.12.1861[6]) - brat Tytusa Leśniewicza i brat stryjeczny Joachima Leśniewicza. Wincenty Leśniewicz jako 17-latek wstąpił do legionów Napoleona, a później przez wiele lat był marszałkiem szlachty kamienieckiej (obierano go na ten urząd pięciokrotnie). Dwukrotnie żonaty, Wincenty pozostawił dzieci: Pelagię, Karolinę - żonę Henryka Berezowskiego, Joannę (Janinę) - żonę Bolesława Zaremby, Adelę - żonę Lucjana Romiszewskiego z Borbuch, Zygmunta i Marię[7][8][9]. Po śmierci Wincentego właścicielami majątku zostają córka z pierwszego małżeństwa z Rembertowiczówną – Pelagia Leśniewicz, i syn z drugiego małżeństwa z Koletą Makowską – Zygmunt (ok. 1850-1913), znany kamieniecki działacz społeczny i polityczny, a także kolekcjoner. Zygmunt Leśniewicz, żonaty z Izabellą z hr. Dąmbskich, pozostawił jedyną córkę Izabellę-Dobrosławę[10][11][12][13][14].
Po I wojnie światowej pod administracją polską, w Zarządzie Cywilnym Ziem Wołynia i Frontu Podolskiego, w okręgu podolskim, w powiecie kamienieckim. W wyniku postanowień traktatu ryskiego znalazła się w granicach Związku Sowieckiego. W latach 70. XX w. miejscowość częściowo została zatopiona przy budowie Zbiornika Dniestrzańskiego na rzece Dniestr. Od 1991 w niepodległej Ukrainie.
Dwór[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się dwór Leśniewiczów. Parterowy, murowany dwór z charakterystyczną werandą z kolumnami w stylu toskańskim został wzniesiony w II poł. XVIII w. przez Józefa Leśniewicza. W latach 30. XIX w. dwór został rozbudowany przez wnuka Józefa – Wincentego. Wincenty Leśniewicz dobudował z tyłu dwukondygnacyjny korpus, w którym znajdowała się m.in. sala balowa[10]. Obecnie w budynku mieści się szkoła[15].
-
Dniestr kilkanaście kilometrów na wschód od Wełykiej Słobidki (Bakota)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu chmielnickiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
- ↑ A. Boniecki, Herbarz polski, t. 4, s. 130–131
- ↑ Muksza [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom VI, 1885, s. 801
- ↑ Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, tom 2, 1845, s. 952
- ↑ S.Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 8, s. 349
- ↑ A. Prusiewicz, Kamieniec Podolski. Szkic historyczno-topograficzny, 1915, s. 91
- ↑ S.Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 8, s. 350-351
- ↑ A. Boniecki, Herbarz polski, t. 14, s. 110–114
- ↑ Jerzy Romiszewski, Rodzinne powiązania [w:] Ułan Wołyński, nr 31, 2007, s. 19-23
- ↑ a b Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 9: Województwo podolskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 268–270, ISBN 83-04-04268-1, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ W. K. Guldman, Pomiestnoje ziemlowladienie w podolskoj gubernii, Kamieniec Podolski 1898, s. 23
- ↑ Słowo, 1913, nr 67, s. 1
- ↑ Czas, 1913, nr 95, s. 3
- ↑ S.Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 8, s. 350
- ↑ Велика Слобідка (Мукша) [online], castles.com.ua [dostęp 2017-11-20] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Muksza (1), pow. kamieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 801.