Wiatrak holenderski w Palczewie
nr rej. 38 z 17.02.1956[1] | |
Widok ogólny | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Typ budynku | |
Powierzchnia użytkowa |
403 m² |
Ukończenie budowy |
około 1800 |
Położenie na mapie gminy Ostaszewo | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego | |
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego | |
54°10′06,2″N 18°52′21,9″E/54,168389 18,872750 |
Wiatrak holenderski w Palczewie – zabytkowy drewniano–murowany wiatrak holenderski znajdujący się w Palczewie, zbudowany w 1800.
Jest to obecnie jedyny zachowany na Żuławach wiatrak przemiałowy typu „holender”. W 1956 obiekt wpisano do rejestru zabytków.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Zbudowany został na przełomie XVIII i XIX w. we wschodniej części wsi Palczewo jako młyn wiatrowy do mielenia zboża. Już przed drugą wojną światową został uznany za zabytek techniki. Po wojnie znacjonalizowany, był użytkowany do 1958[2]. W latach 1960. został przekazany w prywatne ręce, bo gmina nie miała pieniędzy na remont[3][4]. Wiatrak był przez ten czas stopniowo odrestaurowywany, głównie zabezpieczany od zewnątrz. Został m.in. uzupełniony i zakonserwowany drewniany gont, którym pokryta jest wieża. Nikt nie podjął się odrestaurowania skrzydeł. W listopadzie 2015 został wystawiony na sprzedaż. Obecnie obiekt jest atrakcją turystyczną i świadectwem „wiatrakowej” przeszłości Żuław Wiślanych[4].
Budowla wzniesiona została na wale ziemnym z charakterystycznym przejazdem pod budynkiem. Wiatrak jest typu holenderskiego (budynek jest stały i mocno posadowiony, a obraca się jedynie dach). Posiada konstrukcję drewniano-ceglaną. Dolna część korpusu oparta na planie regularnego ośmioboku zbudowana z cegły. Powyżej drewniane ściany konstrukcji szkieletowej. Zwężająca się ku górze wieża budowli składa się z pięciu kondygnacji i poddasza. Pomiędzy murowanymi a drewnianymi ścianami galeryjka ułatwiająca kiedyś młynarzowi pracę przy skrzydłach. Drewniane ściany i obły dach kryte gontem. Jedna para skrzydeł pracowała w systemie żaglowo–płachtowym, a druga w systemie żaluzjowym, w którym młynarz mógł dokonywać regulacji wypełnienia skrzydła z wnętrza budynku. Na dachu wiatraka zamontowana była turbinka wiatrowa, która za pomocą drewnianych przekładni zębatych samoczynnie regulowała ustawienie czapy i dużych skrzydeł w stosunku do zmian kierunku wiatru[2].
W środku zachowały się elementy oryginalnego wyposażenia młynarskiego, zlokalizowane na sześciu kondygnacjach. W przejezdnym parterze o powierzchni 93 m² znajdowały się pomieszczenia magazynowe. Jednoprzestrzenne wnętrza każdej kondygnacji mają następujące powierzchnie: I piętro – 75, II piętro – 62, III piętro – 46, IV piętro – 36, V piętro – 36 m²[4].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Widok ogólny -
Elewacja frontowa -
Widok z lotu ptaka -
Widok z oddali
-
Widok na elementy techniczne
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2018-01-26] .
- ↑ a b Model wiatraka z Palczewa. Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, strona internetowa. [dostęp 2018-01-26].
- ↑ Wiatrak w Palczewie. Pętla Żuławska, strona internetowa. [dostęp 2018-01-26].
- ↑ a b c Anna Dobiegała, Zabytkowy wiatrak na Żuławach na sprzedaż. Gazeta Wyborcza–Trójmiasto. [dostęp 2018-01-26].