Wielkie Organizacje Gospodarcze
Wielkie Organizacje Gospodarcze (WOG) – monopolistyczne struktury organizacyjne w gospodarce centralnie sterowanej[1].
Ich pomysł wyszedł z Komisji Partyjno-Rządowej dla Unowocześnienia Systemu Funkcjonowania Gospodarki i Państwa, która przygotowała reformę gospodarczą. Z zapowiadanej kompleksowej reformy, obejmującej także stanowienie cen i system planowania centralnego, zaczęto wdrażać nowy system ekonomiczno-finansowy przedsiębiorstw[2].
WOG-i były zjednoczeniami przemysłowymi, które wyposażono w cechy przedsiębiorstw o specjalnych uprawnieniach, m.in. zezwalających im na kształtowanie cen produktów[2].
Po eksperymentach w najlepszych pod względem ekonomicznym przedsiębiorstwach od 1973 r. system ten został upowszechniony, co oznaczało pewne usamodzielnienie części największych organizacji gospodarczych, przy formalnym zachowaniu nadrzędności planu centralnego[2].
Podstawowym parametrem oceniającym funkcjonowanie WOG-ów stała się produkcja dodana, która w skali całej gospodarki była odpowiednikiem dochodu narodowego.
Do 1975 r. powołano w Polsce 110 WOG-ów, które wytwarzały 67% produkcji przemysłowej[2]. Do bardziej znanych należały zjednoczenia: chemii gospodarczej – Pollena, lotnicze – PZL, automatyki – Mera, farb – Polifarb i farmaceutyczne – Polfa[2].
Z powstaniem WOG-ów związana była likwidacja znacznej części państwowego przemysłu terenowego, mającego poważny udział w zaopatrzeniu rynku w towary konsumpcyjne. W konsekwencji niekorzystnie, w stosunku do krajów o gospodarce rynkowej, zmieniła się struktura przedsiębiorstw przemysłowych pod względem ich wielkości. W 1975 r. 49% pracowników przemysłu pracowało w zakładach zatrudniających ponad 1000 osób. Dominowały zatem trudne do zarządzania giganty wykorzystujące swoją monopolistyczną pozycję do wzrostu płac i cen, a w konsekwencji nierównowagi rynkowej[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wielkie Organizacje Gospodarcze, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-12-14].
- ↑ a b c d e f Janusz Kaliński, Zbigniew Landau, Gospodarka Polski w XX wieku, wyd. 2 zm, Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 2003, s. 308–309, ISBN 978-83-208-1428-6.