Wyprawa na żmirłacza

Wyprawa na żmirłacza (ang. The Hunting of the Snark) – poemat purnonsensowy napisany przez Lewisa Carrolla. Ukazał się w 1876 roku. Ilustracje do pierwszego wydania stworzył brytyjski grafik Henry Holiday.

Geneza

Istotnym dla powstania poematu był okres, kiedy Carroll opiekował się swoim chorym na gruźlicę chrześniakiem i krewnym, Charlesem Hassardem Wilcoxem. Podczas spaceru 18 lipca 1874 w Guildford, gdzie przebywał chory, Dodgson (Carroll) wymyślił zdanie „for the Snark was a Boojum, you see” (wg Roberta Stillera: „bo ów żmirłacz był bubołakiem”), które stało się ostatnim zdaniem poematu, jaki zaczął niedługo potem tworzyć. Autor twierdził, iż nawet on sam nie zna znaczenia tych słów. Pierwsza część została ukończona 22 lipca.

Poemat został wydany razem ze wstępem autora, który zawiera nieco wyjaśnień na temat kształtu dzieła i jego nonsensownej natury. Według samego Carrolla dzieło to jest przykładem dzieła, któremu trudno przypisywać jakiekolwiek znaczenia. Carroll stwierdził, że można je interpretować na wszelkie możliwe sposoby, a on sam akceptuje wszystkie dobre interpretacje, spośród których zwrócił uwagę na teorię pewnej kobiety, według której był to poemat o poszukiwaniu szczęścia.

Fabuła

Poemat przedstawia losy ekscentrycznej załogi statku, która wyrusza na poszukiwanie niezwykłej istoty – żmirłacza (snark). Jego groźną odmianą jest bubołak (boojum), któremu nikt nie jest w stanie stawić czoła – bohaterowie obawiają się spotkania z nim. W trakcie polowania na wyspie ujawniona zostaje ich bezradność. Jedynym członkiem załogi, któremu udaje się odnaleźć żmirłacza jest młody i zagubiony Bułkarz – jednak żmirłacz okazuje się być bubołakiem, a Bułkarz znika w niewyjaśnionych okolicznościach.

Bohaterowie

Nazwy postaci podane według przekładu Roberta Stillera:

• Brzękacz (ang. Bellman) – dowódca załogi. Posiada dzwonek, którym często dzwoni przy różnych okazjach, również kiedy chce powiedzieć coś ważnego. Powtarza, że co rzekł po trzykroć jest prawdą. Pokazuje załodze mapę oceanu, która jest pustą kartą.
• Bułkarz (ang. Baker) – najbardziej zagadkowy z członków załogi. Nie pamięta swojego imienia. Wspomina swojego wujka, który opowiedział mu o żmirłaczu i ostrzegł go przed bubołakiem.
• Bucyput (ang. Boots) – boots był określeniem nisko postawionego członka załogi; istnieje spór co do tożsamości tej postaci, zob. punkt niżej.
• Bereciarz/„Kapelusznik, co berety szył jeno” (ang. Bonnet-maker) – przezwisko tej postaci odwołuje się do bonetek francuskich, dawnego rodzaju kobiecego nakrycia głowy. Niektórzy twierdzą, że Bonnet-maker to ta sama postać, co Boots, gdyż to drugie przezwisko może być rozumiane jako połączenie (tzw. portemanteau word, mocno kojarzone z twórczością Carrolla) od wyrażenia maker of bonnets and hoods („twórca bonetek i kapturków”). Argumentem przemawiającym za jednością tych postaci jest fakt, że Boots nie pojawia się na żadnej z oryginalnych ilustracji. Profesja może przypominać postać Kapelusznika z Przygód Alicji w Krainie Czarów.
• Brechacz (ang. Barrister) – prawnik, adwokat. W jednej z części poematu ma sen o bronieniu w sądzie świni oskarżonej o ucieczkę z chlewu.
• Brakarz (ang. Broker) – komornik lub osobnik odpowiedzialny za wycenę przedmiotów.
• Bilardzista (ang. Billiard-maker) – pracownik sali bilardowej, który notuje kredą wyniki graczy.
• Bankier (ang. Banker) – bankier, skupiony na kwestiach finansowych.
• Bóbr (ang. The Beaver) – zwierzęcy człowiek załogi. Z początku nieufny wobec Bydłobójcy, z czasem zaprzyjaźnia się z nim.
• Bydłobójca (ang. Butcher) – z uwagi na swoją profesję (rzeźnik) postrach Bobra. Potem zbliżył się do niego, gdy poznali się lepiej.

Polskie przekłady

Autorem najbardziej znanego polskiego przekładu jest Robert Stiller. Jego wersja, opublikowana pod tytułem Wyprawa na żmirłacza po raz pierwszy ukazała się nakładem Wydawnictwa Morskiego w 1982 roku. Nakład wynosił 200 000 egzemplarzy.

Stanisław Barańczak opublikował swoje tłumaczenie jako Łowy na Snarka w 1998 roku.

Nowym tłumaczeniem jest Obławantura przez Wążarłacza i Łowybryki wokół Żreka przetłumaczona przez Wojciecha Manna wraz z Grzegorzem Wasowskim (Wydawnictwo Wasowscy, 2012).

Linki zewnętrzne

• Wyprawa na żmirłacza w The Project Gutenberg (ang.)