Xerochlamys
_(18223056059).jpg) X. elliptica | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Xerochlamys |
| Nazwa systematyczna | |
| Xerochlamys Baker J. Bot. 20: 45. Feb 1882[3] | |
Xerochlamys Baker – rodzaj roślin z rodziny Sarcolaenaceae, obejmujący 8 gatunków, występujących endemicznie w centralnym Madagaskarze[4][5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Krzewinki, krzewy lub małe drzewa. Młode gałązki zwykle spłaszczone, owłosione lub czasami nagie. Starsze gałęzie nagie lub owłosione, bez przetchlinek[6].
- Liście
- Ulistnienie nakrzyżległe. Liście proste, o blaszkach całobrzegich do falistych, eliptycznych, jajowatych lub niemal podługowatych, o nasadzie sercowatej do zaokrąglonej i wierzchołku wciętym do lekko ostrego, bez widocznego użyłkowania, zwykle owłosione, papierowate, rzadziej skórzaste. Ogonki liściowe owłosione, rynienkowate. Przylistki brązowe, krótko owłosione, sparowane, zrośnięte, stożkowate[6].
- Kwiaty
- Pojedyncze lub zebrane w wierzchotkę, siedzące lub na krótkiej szypułce, wsparte owłosioną, mięsistą okrywą zakończoną 12–28 trójkątnymi ząbkami. Trzy działki kielicha zielone, odwrotnie jajowate lub czasami podługowate, wcięte, odosiowo często owłosione, doosiowo nagie, dłuższe od okrywy. Pięć płatków korony odwrotnie jajowatych lub podługowatych, wygiętych, nagich, wyrastających poza okrywę o 7–17 mm. Ponad 20 pręcików. Nitki białe do zielonkawych, wolne, smukłe, nierównej długości. Pylniki żółte, otwierające się wzdłużną szczeliną. Słupek górny. Zalążnia kulista do jajowatej, trójkomorowa, gładka lub bruzdkowana, owłosiona. Szyjka słupka zielona, smukła, gęsto owłosiona. Znamię żółte, trójklapowe[6].
- Owoce
- Kuliste do jajowatych, bruzdkowane, wyrastające poza okrywę. Owocnia po dojrzeniu rozpada się we włoskowatą strukturę. Nasiona czarne do brązowych, eliptyczne do jajowatych, od 2 do 12 na owoc, rzadziej pojedyncze[6].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Niektóre gatunki zasiedlają specyficzną dla Madagaskaru formę lasu kserofitycznego, zwaną "lasem tapiowym", zdominowanym przez drzewa z gatunku Uapaca bojeri (gatunek Xerochlamys diospyroidea jest dominujący w warstwie krzewów tych formacji), rosnąc na glebach skalistych na wysokości do 2000 m n.p.m. Część gatunków zasiedla tereny bardziej wilgotne, na południowo-wschodnim wybrzeżu wyspy[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Jeden z rodzajów w rodzinie Sarcolaenaceae[7].
- Gatunki[4]
- Xerochlamys bojeriana (Baill.) F.Gérard
- Xerochlamys coriacea Hong-Wa
- Xerochlamys diospyroidea (Baill.) F.Gérard
- Xerochlamys elliptica F.Gérard
- Xerochlamys itremoensis Hong-Wa
- Xerochlamys tampoketsensis F.Gérard
- Xerochlamys undulata Hong-Wa
- Xerochlamys villosa F.Gérard
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzaju pochodzi od greckich słów ξηρός (xeros – suchy) i χλαμύς (chlamys – tabard, rodzaj krótkiego męskiego płaszcza)[8].
Zagrożenie i ochrona[edytuj | edytuj kod]
7 gatunków Xerochlamys zostało ujętych w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN ze statusem od narażony do krytycznie zagrożony wyginięciem[9].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Drewno niektórych gatunków wykorzystywane jest na opał. Rośliny z gatunków X. diospyroidea i X. itremoensis są wykorzystywane przez ludność lokalną jako składnik do produkcji napojów alkoholowych[10][11]. Korzenie X. bojeriana są stosowane jako źródło garbników, do aromatyzowania rumu i jako lekarstwo dla świń[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-16] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2020-07-16]. (ang.).
- ↑ a b Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-07-16]. (ang.).
- ↑ Klaus Kubitzki: Flowering Plants · Dicotyledons: Malvales, Capparales and Non-Betalain Caryophyllales. Springer, 2003, s. 349-350. ISBN 978-3-662-07255-4. OCLC 851374820. (ang.).
- ↑ a b c d e Cynthia Hong-Wa. Endemic families of Madagascar. XII. Resurrection and taxonomic revision of the genera Mediusella (Cavaco) Hutchinson and Xerochlamys Baker (Sarcolaenaceae). „Adansonia”. 31 (2), s. 311–339, 2009. Museum National d'Histoire Naturelle, Paris, France. DOI: 10.5252/a2009n2a7. ISSN 1280-8571. (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network v 1.10.6.2. 2020-03-23. [dostęp 2020-07-20]. (ang.).
- ↑ Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Plant Names: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. T. 4 (R-Z). CRC Press, 2000. ISBN 0-8493-2678-8. (ang.).
- ↑ https://www.iucnredlist.org/search?taxonomies=105772&searchType=species
- ↑ N. Manjato, C. Hong-Wa, Xerochlamys diospyroidea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-03-22] (ang.).
- ↑ F. Randriantsara, Xerochlamys itremoensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-03-22] (ang.).
- ↑ C.A. Kull: Isle of Fire: The Political Ecology of Landscape Burning in Madagascar. University of Chicago Press, 2004, s. 121, seria: Geography research paper. ISBN 978-0-226-46141-0. (ang.).