Zenia Larsson
| |
| Data i miejsce urodzenia |
2 kwietnia 1922 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 września 2007 |
| Język |
szwedzki |
| Dziedzina sztuki |
literatura, rzeźba |
Zenia Szajna Larsson, de domo Marcinkowska (ur. 2 kwietnia 1922 w Łodzi, zm. 4 września 2007 w Sztokholmie) – polsko-szwedzka[1] pisarka i rzeźbiarka żydowskiego pochodzenia, ocalała z Zagłady.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w 2 kwietnia 1922 roku[2] w Łodzi jako Zenia Marcinkowska[3]. Wychowała się robotniczej dzielnicy[2]. Zaprzyjaźniła się w dzieciństwie z Chavą Rosenfarb, z którą później przez lata prowadziła korespondencję[4]. W latach 1940–1944 mieszkała w łódzkim getcie[2]. W tym okresie ojciec Zeni popełnił samobójstwo, by jego żona i córka dostały jego przydział żywności; Rosenfarb odkryła jego ciało[4]. Po likwidacji getta Zenia została deportowana do obozu Auschwitz-Birkenau, a następnie do Bergen-Belsen, gdzie dotrwała oswobodzenia obozu w kwietniu 1945 roku[2]. Emigrowała do Szwecji w sierpniu tego samego roku, dzięki pomocy Czerwonego Krzyża[5].
Studiowała rzeźbę na akademii sztuk pięknych, kształciła się w pracowni Erica Grateʼa[2]. Pracując z różnorodnym materiałem, takim jak drewno, terakota, gips i marmur, tworzyła przede wszystkim studia postaci oraz portrety, w tym wizerunek Astrid Lindgren[2]. Do jej prac w przestrzeni publicznej należy rzeźba Vandraren w Falun[2].
W 1960 roku zadebiutowała jako pisarka autobiograficzną powieścią Skuggorna vid träbron[2], w której opisała II wojnę światową z punktu widzenia swojego alter ego, dziewczynki o imieniu Paula Levin[5]. Utwór otwierał trzytomowy cykl wojenny, na który składają się dodatkowo Lang är gryningen (1961) i Livet till mötes (1962)[2][3]. Tym samym Larsson jedną z pierwszych osób w Szwecji, które opisały swoje doświadczenia w obozach koncentracyjnych[2][4]. W dorobku Larsson znajdują powieści, opowiadania, eseje oraz słuchowiska radiowe[2]. Opublikowała także swoje listy do Chavy Rosenfarb w zbiorze pt. Brev Fran En Ny Verk Lighet (1972)[4].
Zmarła 4 września 2007 roku[2] w Sztokholmie[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zenia Larsson [online], Nationalencyklopedin [dostęp 2023-01-07].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Lisbeth Larsson, Zenia Szajna Larsson [online], Svenskt kvinnobiografiskt lexikon, 8 marca 2018 [dostęp 2023-01-07] (ang.).
- ↑ a b c Aleksander Kwiatkowski, Zenia Larsson. Znana i nieznana [online], Strefa Se [dostęp 2023-01-07] (pol.).
- ↑ a b c d Goldie Morgentaler, A Tale of Two Writers: Chava Rosenfarb and Zenia Larsson [online], Tablet Magazine, 26 stycznia 2018 [dostęp 2023-01-07].
- ↑ a b Larsson, Zenia Szajna [online], Nordic Women's Literature [dostęp 2023-01-07] (ang.).