Przejdź do zawartości

Sęk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świerk z wieloma nieodpadniętymi gałęziami – sękami. Szumawa u źródeł Wełtawy

Sęki – grupa wad drewna określająca wrośnięte w drewno pnia części gałęzi o węższych przyrostach rocznych i barwie zazwyczaj ciemniejszej niż otaczające drewno.

Sęki powstają w ciągu całego życia drzewa, gałęzie są niezbędne do podtrzymywania aparatu asymilacyjnego drzew wskutek czego drewno bezsęczne praktycznie nie istnieje. Najgłębiej położone i najmniejsze sęki są umiejscowione w części odziomkowej pnia.

Zależnie od gatunku drzewa, uschnięte gałęzie (w wyniku tzw. procesu oczyszczania się) odpadają w całości albo kawałkami. U buka gałęzie odpadają najczęściej w całości przy samej powierzchni pnia w kilka lat po uschnięciu. U świerka proces ten trwa znacznie dłużej. Po odpadnięciu gałęzi, w miarę przechodzenia od odziomka ku wierzchołkowi sęki stają się coraz większe i dochodzą coraz bardziej do obwodu. U podstawy sęków wytwarza się warstwa ochronna, która zabezpiecza ich drewno przed pasożytniczymi grzybami do czasu zarośnięcia przez słoje roczne pnia.

Drzewa pozbywają się suchych gałęzi w różny sposób. Ze sposobem obłamywania związany jest sposób zarastania pozostałych przy pniu części gałęzi i łączenia się z otaczającą tkanką drewna pnia. W okresie życia gałęzi drewno sęków jest zawsze zrośnięte w jedną całość z drewnem pnia. Takie sęki nazywa się zrośniętymi.

Wraz z zamarciem gałęzi przerwana zostaje łączność tkanki sęka z drewnem pnia. Nowo powstałe słoje roczne pnia otaczają stopniowo coraz większą część pozostałej suchej gałęzi, nie mając z nią bezpośredniego połączenia. W ten sposób powstają sęki niezrośnięte.

Pozostający po opadnięciu gałęzi czy podkrzesywaniu fragment gałęzi określany jest jako tylec.

Podział sęków

[edytuj | edytuj kod]
Sęki zarośnięte, widoczne pęknięcia

Według normy (PN-79/D-01011) dzieli sęki na

[edytuj | edytuj kod]

1. Sęki otwarte:

a) w zależności od stopnia zrośnięcia z otaczającym drewnem:

  • zrośnięte,
  • częściowo zrośnięte,
  • sęki niezrośnięte,

b) w zależności od stanu zdrowotnego:

  • zdrowe,
  • nadpsute,
  • zepsute

c) w zależności od stopnia zgrupowania:

  • pojedyncze,
  • skupienie sęków.

2. Sęki zarośnięte:

Po odpadnięciu gałęzi pozostałe tylce zostają z czasem zarośnięte przez słoje roczne, a na powierzchni pnia formują się w tych miejscach w zależności od gatunku wypukłości zwane sękami zarośniętymi.

Systematyczny podział wad drewna zaproponowany przez Krzysik [1974] dzieli sęki na[1]

[edytuj | edytuj kod]
Grupa Rodzaj Odmiana
Wada podział ze względu na
Wady budowy drewna Sęki 1. Kształt przekroju
  • sęk okrągło-owalny,
  • sęk podłużny,
  • sęk skrzydlaty,


2. Wymiar średnicy
  • sęk szpilkowy,
  • sęk perłowy,
  • sęk ołówkowy,
  • sęk mały,
  • sęk średni,
  • sęk duży,
3. Zrośnięcie z otaczającym drewnem
  • sęk zrośnięty,
  • sęk częściowo-zrośnięty,
  • sęk wypadający,
4. Stan
  • sęk zdrowy,
  • sęk nadpsuty,
  • sęk zepsuty,
  • sęk tabaczny,
  • sęk smołowy
5. Położenie w tarcicy
  • sęk na płaszczyźnie,
  • sęk na boku,
  • sęk na krawędzi,
  • sęk przechodzący,
  • sęk nieprzechodzący
6. Sęki zarośnięte
  • guzy
  • brewki,
  • róże.

Wpływ sęków na drewno

[edytuj | edytuj kod]

Sęki wywierają ujemny wpływ na mechaniczne właściwości drewna, zmniejszają zwłaszcza wytrzymałość na rozciąganie wzdłuż włókien i wytrzymałość na zginanie statyczne. Sęki zdrowe wpływają dodatnio na wytrzymałość drewna na rozłupywanie. Ujemny wpływ sęków otwartych na mechaniczne właściwości drewna występuje w znacznie silniejszym stopniu w tarcicy niż w sortymentach okrągłych.

Odpowiednie normy sortymentów drzewnych określają dopuszczalną liczbę sęków, minimalną odległość między nimi, wymiary, zdrowotność itp.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. F. Krzysik, Nauka o drewnie, PWN, 1974, s. 143-144.