Łysa Góra (Równina Łowicko-Błońska)

Łysa Góra

Widok z wierzchołka wzniesienia, czerwiec 2020 r.
Państwo	Polska
Położenie	Równina Łowicko-Błońska
Położenie na mapie Błonia Łysa Góra
52°12′31″N 20°38′21″E

Łysa Góra – niewielkie niezalesione wzniesienie, w granicach administracyjnych miasta Błonie (północno-wschodnia część), położone na Równinie Łowicko-Błońskiej, na wschodniej krawędzi doliny rzeki Utraty.

Badania archeologiczne (z lat 1950–1951 oraz 1971) ujawniły tu istnienie grodziska wczesnośredniowiecznego z XIII wieku, a w głębszych warstwach pozostałości osadnictwa z VIII wieku. Grodzisko wznosi się ok. 10 metrów ponad otaczającymi je łąkami.

Grodzisko o kształcie owalnym (100 × 120 m) składało się z dwóch części: z wydzielonego stożka (8 × 18 × 8 m) oraz otaczającego go półkolistego majdanu. Stożek i majdan otaczały wały południowy, środkowy i północny oraz fosa. Wał południowy i fosa grodu na skutek prac rolniczych prawie nie zachowały się. Wały miały konstrukcję drewniano-ziemną. Przejście między stożkiem a drugą częścią grodu było możliwe prawdopodobnie poprzez zwodzony most nad fosą. Na majdanie odkopano pozostałości ceglanego budynku mieszkalnego, a w jego środku luźne fragmenty cegieł, ułamki naczyń z gliny oraz fragmenty szkliwionych dzbanów z białej glinki. Odnaleziono też pozostałości po warsztacie brązowniczym oraz relikty takie, jak bransolety, nożyce, klucze, groty strzał.

Ceglana budowla pełniła prawdopodobnie funkcję dworu – siedziby władcy grodu. Jako pozostałość siedziby książęcej jest jednym z najcenniejszych zabytków archeologicznych Mazowsza.

Znaczenie grodu w Błoniu wzrosło wraz ze zbudowaniem murowanego pałacu książęcego, co przypuszczalnie miało miejsce około połowy lat czterdziestych XIII w., gdy ta nadawała się na siedzibę dorosłego już Siemowita I. Przypuszczalnie zbudowany z cegły w stylu późnoromańskim budynek pałacu książęcego miał u podstawy kształt czworoboku o rozmiarach w przybliżeniu 10 × 9 m. W tym czasie jego ojciec Konrad I Mazowiecki najchętniej przebywał w Łęczycy. Po śmierci swojego ojca i brata Bolesława I, Siemowit I objął samodzielną władzę na Mazowszu, co wiązało się z ciągłymi podróżami po dzielnicy. Główną siedzibą księcia był wtedy przejęty po bracie Płock. Bolesław I w dniu 24 czerwca 1261 r. wystawił w Błoniu dokument. Wystawienie przez Konrada II w 1282 r. w Błoniu dokumentu świadczy, że tamtejsza siedziba książęca jeszcze w tym czasie funkcjonowała. Do upadku grodu i zniszczenia znajdującej się wewnątrz rezydencji doszło przypuszczalnie podczas walk między synami Siemowita I – Konradem II i Bolesławem II, w latach 80. XIII w.

Bibliografia

• Aleksandra Cofta-Broniewska: Wyniki badań na grodzisku wczesnoścredniowiecznym w Błoniu, pow. Grodzisk Mazowiecki. Warszawa: Materiały Wczesnośredniowieczne, 1951, s. t. III, r., s. 1–51.
• Teresa Kiersnowska, Płock, Czersk, Błonie – trzy ośrodki wczesnomiejskie z XI-XIII wieku na Mazowszu, [w:] Miasto zachodniosłowiańskie w XI-XII wieku. Społeczeństwo – Kultura, red. L. Leciejewicz, Wrocław 1991, s. 37–53.

Linki zewnętrzne

• Krótka historia Błonia. muzeum.blonie.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (Muzeum internetowe Błonia)
• zdjęcia i panoramy grodziska z 2017 r.
• Teresa Kiersnowska: Trzynastowieczna siedziba książęca w Błoniu. Warszawa: Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 1971, s. Rok XIX, s. 447–462.