Tum (województwo łódzkie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Tum
Kolegiata łęczycka w Tumie
Kolegiata łęczycka w Tumie
Państwo  Polska
Województwo łódzkie
Powiat łęczycki
Gmina Góra Świętej Małgorzaty
Liczba ludności (2006) ok. 600
Strefa numeracyjna (+48) 24
Kod pocztowy 99-122
Tablice rejestracyjne ELE
SIMC 0565943
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa lokalizacyjna województwa łódzkiego
Tum
Tum
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Tum
Tum
Ziemia52°03′21″N 19°13′58″E/52,055833 19,232778
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Tum – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, w gminie Góra Świętej Małgorzaty, na prawym brzegu Bzury, około 2,5 km na wschód od dzisiejszego centrum Łęczycy.

Do 1954 roku istniała gmina Tum. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.

W Tumie w 2012 i 2013 roku powstała rekonstrukcja grodu, muzeum oraz skansen etnograficzny Ziemi łęczyckiej

Historia[edytuj]

Makieta grodu w Tumie z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Pomiędzy X a XIII wiekiem, na południowy zachód od dzisiejszej wsi Tum istniał gród[a]. Rola ośrodka była kluczowa ze względu na styk szlaków wodnych łączących tu zlewnie Wisły i Odry[1]. Prawdopodobnie z fundacji Kazimierza Odnowiciela w II poł. XI w. powstało tu opactwo benedyktynów pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego. Około roku 1140 opactwo przeniesione zostało do Mogilna, zaś klasztor rozebrany, co miało zapewne związek z budową w tym miejscu nowego założenia. W średniowiecznym Tumie, czyli Łęczycy, powstała jedna z pierwszych szkół kolegiackich w Polsce – przetrwała do XVIII w. Archikolegiata Łęczycka w Tumie posiada wspaniały romański tympanon i romańskie freski. Według legendy spoczął w niej Piotr Włost i abp gnieźnieński Jan Janik oraz kilku innych włodarzy Kościoła – znaleziono biskupie groby w trakcie wykopalisk. W podziemiach archikolegiaty zachowały się relikty opactwa NMP. W Tumie znajdują się obecnie relikwie Św. Wojciecha. Na ścianie jednej z wież można zobaczyć także ślady diabła Boruty. W archikolegiacie odbyło się kilkadziesiąt synodów kościelnych uznawanych za pierwsze polskie sejmy – kościół był siedzibą arcybiskupów do XVIII w. i pozostawał pod opieką królów polskich. W 1967 r. prymas Wyszyński i arcybiskup Wojtyła w Archikolegiacie Łęczyckiej w Tumie prowadzili uroczystości kończące Milenium Polski. Archikolegiata jest największym kościołem romańskim w Polsce. Wielokrotnie niszczona przez m.in. Litwinów, Tatarów i Krzyżaków oraz pożary, przebudowana w XVIII w. przez Efraima Schroegera, spłonęła w czasie walk z hitlerowcami w czasie Bitwy nad Bzurą w 1939 roku. Odbudowana i przekształcona (m.in. strop żelbetowy) po 1947 wg projektu Jana Koszczyc – Witkiewicza. Duży wkład w odbudowanie świątyni wniósł ksiądz prałat Władysław Chmiel, który w czasie odbudowy był proboszczem tumskiej parafii. Po 2003 roku żelbetowy strop został osłonięty stropem drewnianym.

Dzisiejsza nazwa wsi, a także cała jej historia od połowy wieku XII wiąże się ściśle z tumem, jak dawniej nazywano katedrę lub kolegiatę. Arcybiskup gnieźnieński Jakub ze Żnina w 1141 rozpoczął bowiem na miejscu dawnego opactwa budowę zachowanej do dziś kolegiaty łęczyckiej. Inne publikacje przypisują budowę monumentalnego kościoła będącego kopią katedry wawelskiej Władysława Hermana, bp Aleksandrowi z Mallonne lub księżnej Salomei, która miała w Łęczycy swoją siedzibę po śmierci Krzywoustego. Arcybiskup Janik konsekrował świątynię w 1161 r.

Oprócz warownego dwunastowiecznego kościoła romańskiego we wsi znajduje się, tuż obok niego, mały drewniany kościółek parafialny z XVIII wieku (powstał w czasie przebudowy kolegiaty przez architekta Efraima Szregera) pod wezwaniem św. Mikołaja. Obok kościółka posadzono w 1999 dąb na pamiątkę sprowadzenia do Tumu relikwii św. Wojciecha. W pobliżu Szwedzka Góra – gród z VI w., będący stolicą plemiennego Państwa Łęczycan i siedzibą Bolesława Krzywoustego w czasie wojny ze Zbigniewem. Cmentarz parafialny kryje groby miejscowej szlachty i duchowieństwa, a także kwatery żołnierzy poległych w 1914 r. i w czasie Bitwy nad Bzurą w 1939 r.

Zabytki[edytuj]

  • kolegiata NMP i św. Aleksego z XII w., przebudowana w XV-XVIII w., częściowo odbudowana po wojnie
  • drewniany kościół filialny św. Mikołaja z 1761 r.
  • grodzisko - pierwszy gród plemienny powstał pod koniec VIII wieku. W latach 60. IX wieku gród został powiększony. Po jego zniszczeniu, w 2 połowie X wieku gród rozbudowano budując wały o wysokości 5,5 metra. Około 1259 roku w kasztelańskim już grodzie zbudowano dodatkowe wały i wykopano fosy.

Galeria zdjęć[edytuj]

Kolegiata

  • Kolegiata w Tumie koło Łęczycy

  • Nawa główna strona lewa (północna)

  • Elewacja wschodnia kolegiaty

  • "Ślady Boruty" na ścianie wieży

Inne obiekty

  • kościółek św. Mikołaja

  • kamień pamiątkowy koło dębu św.Wojciecha posadzonego w 1999 w związku ze sprowadzeniem relikwii

  • dzwony przy kościółku św. Mikołaja; po lewej kamień z poprzedniego zdjęcia

Uwagi

  1. ↑ Gród ten, położony w bezpośrednim sąsiedztwie dzisiejszej Łęczycy, był jej poprzednikiem do czasu jego zniszczenia pod koniec XIII wieku i nosił nazwę Łęczyca; teren wsi Tum, a w szczególności XI-wieczne opactwo i powstała na jego miejscu kolegiata zaliczane były do Łęczycy

Linki zewnętrzne[edytuj]

p • d • e
Gmina Góra Świętej Małgorzaty
Siedziba gminy Herb gminy Góra Świętej Małgorzaty
Sołectwa
Miejscowości niesołeckie
  1. ↑ Dariusz Sikorski, rec. Początki Łęczycy, red. Ryszard Grygiel, Tomasz Jurek, t. 1-3, Łódź 2014, ss. 455+814+321 Slavia Antiqua 57(2016), s. 245-255
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tum_(województwo_łódzkie)&oldid=49809872”