52°03′21″N 19°13′58″E/52,055833 19,232778Tum (województwo łódzkie)
| ||
 Kolegiata łęczycka w Tumie | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo | łódzkie | |
| Powiat | łęczycki | |
| Gmina | Góra Świętej Małgorzaty | |
| Liczba ludności (2006) | ok. 600 | |
| Strefa numeracyjna | (+48) 24 | |
| Kod pocztowy | 99-122 | |
| Tablice rejestracyjne | ELE | |
| SIMC | 0565943 | |
Położenie na mapie gminy Góra Świętej Małgorzaty   Tum | ||
Położenie na mapie powiatu łęczyckiego  Tum | ||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  Tum | ||
Położenie na mapie Polski  Tum | ||
| 52°03′21″N 19°13′58″E/52,055833 19,232778
| ||
Tum – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, w gminie Góra Świętej Małgorzaty, na prawym brzegu Bzury, około 2,5 km na wschód od dzisiejszego centrum Łęczycy.
Do 1954 roku istniała gmina Tum. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.
W Tumie w 2012 i 2013 roku powstała rekonstrukcja grodu, muzeum oraz skansen etnograficzny Ziemi łęczyckiej
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pomiędzy X a XIII wiekiem na południowy zachód od dzisiejszej wsi Tum istniał gród[a]. Rola ośrodka była kluczowa ze względu na styk szlaków wodnych łączących tu zlewnie Wisły i Odry[1]. Prawdopodobnie z fundacji Kazimierza Odnowiciela w II poł. XI w. powstało tu opactwo benedyktynów pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego. Około roku 1140 opactwo zostało przeniesione do Mogilna, zaś klasztor rozebrany, co miało zapewne związek z budową w tym miejscu nowego założenia.
W średniowiecznym Tumie, czyli Łęczycy, powstała jedna z pierwszych szkół kolegiackich w Polsce – przetrwała do XVIII w. Archikolegiata Łęczycka w Tumie posiada wspaniały romański tympanon i romańskie freski. Według legendy spoczął w niej Piotr Włost i arcybiskup gnieźnieński Jan Janik oraz kilku innych włodarzy Kościoła – biskupie groby znaleziono w trakcie wykopalisk. W podziemiach archikolegiaty zachowały się relikty opactwa NMP. W Tumie znajdują się obecnie relikwie Św. Wojciecha. Na ścianie jednej z wież można zobaczyć także "ślady diabła Boruty". W archikolegiacie odbyło się kilkadziesiąt synodów kościelnych, uznawanych za pierwsze polskie sejmy – kościół był siedzibą arcybiskupów do XVIII w. i pozostawał pod opieką królów polskich. W 1967 r. prymas Wyszyński i arcybiskup Wojtyła w Archikolegiacie Łęczyckiej w Tumie prowadzili uroczystości kończące Milenium Polski. Archikolegiata jest największym kościołem romańskim w Polsce. Wielokrotnie niszczona przez m.in. Litwinów, Tatarów i Krzyżaków oraz pożary, przebudowana w XVIII w. przez Efraima Schroegera, spłonęła w czasie walk z hitlerowcami w czasie Bitwy nad Bzurą w 1939 roku. Odbudowana i przekształcona (m.in. strop żelbetowy) po 1947 wg projektu Jana Koszczyc-Witkiewicza. Duży wkład w odbudowę świątyni wniósł ksiądz prałat Władysław Chmiel, który w czasie odbudowy był proboszczem parafii tumskiej. Po 2003 roku żelbetowy strop został osłonięty stropem drewnianym.
Dzisiejsza nazwa wsi, a także cała jej historia od połowy wieku XII, wiąże się ściśle z tumem, jak dawniej nazywano katedrę lub kolegiatę. Arcybiskup gnieźnieński Jakub ze Żnina w 1141 rozpoczął bowiem na miejscu dawnego opactwa budowę zachowanej do dziś kolegiaty łęczyckiej. Inne publikacje przypisują budowę monumentalnego kościoła będącego kopią katedry wawelskiej Władysława Hermana, bp Aleksandrowi z Mallonne lub księżnej Salomei, która miała w Łęczycy swoją siedzibę po śmierci Krzywoustego. Arcybiskup Janik konsekrował świątynię w 1161 r.
Oprócz warownego dwunastowiecznego kościoła romańskiego we wsi znajduje się, tuż obok niego, mały drewniany kościółek parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja z XVIII wieku (powstał w czasie przebudowy kolegiaty przez architekta Efraima Szregera). Obok kościółka posadzono w 1999 dąb na pamiątkę sprowadzenia do Tumu relikwii św. Wojciecha. W pobliżu leży Szwedzka Góra – gród z VI w., będący stolicą plemiennego państwa Łęczycan i siedzibą Bolesława Krzywoustego w czasie wojny ze Zbigniewem. Cmentarz parafialny kryje groby miejscowej szlachty i duchowieństwa, a także kwatery żołnierzy poległych w 1914 r. oraz w czasie Bitwy nad Bzurą w 1939 r.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- kolegiata NMP i św. Aleksego z XII w., przebudowana w XV-XVIII w., częściowo odbudowana po wojnie
- drewniany kościół filialny św. Mikołaja z 1761 r.
- grodzisko - pierwszy gród plemienny powstał pod koniec VIII wieku. W latach 60. IX wieku gród został powiększony. Po jego zniszczeniu, w 2 połowie X wieku gród rozbudowano budując wały o wysokości 5,5 metra. Około 1259 roku w kasztelańskim już grodzie zbudowano dodatkowe wały i wykopano fosy.
Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]
- Kolegiata
Kolegiata w Tumie koło Łęczycy
Nawa główna strona lewa (północna)
Elewacja wschodnia kolegiaty
"Ślady Boruty" na ścianie wieży
- Inne obiekty
kościółek św. Mikołaja
kamień pamiątkowy koło dębu św.Wojciecha posadzonego w 1999 w związku ze sprowadzeniem relikwii
dzwony przy kościółku św. Mikołaja; po lewej kamień z poprzedniego zdjęcia
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dariusz Sikorski, rec. Początki Łęczycy, red. Ryszard Grygiel, Tomasz Jurek, t. 1-3, Łódź 2014, ss. 455+814+321 Slavia Antiqua 57(2016), s. 245-255
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Parafia Archikolegiacka NMP i Św. Aleksego w Tumie
- Archikolegiata obronna w Tumie na stronie Zamki i Pałace województwa łódzkiego
- Legendy związane z Tumem
- Tum – największy kościół romański w Polsce – galeria zdjęć
| |||||||||||||
