Łódź z Gozo
_Art.IWMART3120.jpg)
Łódź z Gozo, łódź gozańska (malt. Dgħajsa ta’ Għawdex, tal-latini, tat-tagħbija, tal-pass lub malt. tal-mogħdija. ang. Gozo boat) – typ łodzi z Malty, charakteryzujący się ściętym przednim rogiem żagla (ang. settee-rigg), bardzo zbliżonym do ożaglowania arabskiego. Łodzie gozańskie były głównym środkiem transportu przez kanał Gozo, między Gozo a główną wyspą Malty[1] od co najmniej 1241 do lat sześćdziesiątych XX wieku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Łodzie z Gozo ewoluowały od speronary (malt. xprunara), którą można było spotkać na całym obszarze basenu Morza Śródziemnego[1]. Najstarsze zapiski na temat transportu pomiędzy Gozo i Maltą pochodzą z 1241, kiedy łodzie transportowe znane były jako dgħajsa tal-mogħdija lub tal-pass. Przed XVI wiekiem łodzie z Gozo przyjęły kształt brygantyny. W latach osiemdziesiątych XIX wieku na wielu łodziach z Gozo zmieniono ożaglowanie na arabskie (ang. settee). W 1919 zaczęto instalować na niektórych łodziach silniki, chociaż wiele wciąż używało żagla[2].
Większość łodzi z Gozo zbudowanych zostało w Kalkarze w Grand Harbour. Rodzina Caruana, będąca ostatnimi budowniczymi tych łodzi, przeniosła się stamtąd do portu Mġarr na Gozo w 1940. Po 1959 kilka tego typu łodzi zbudowanych zostało w Gela na Sycylii. Ostatnią zbudowaną była „Santa Rita” (G48) w 1963[2].
Łodzie gozańskie przeważnie kursowały z Grand Harbour na Malcie do portu Mġarr na Gozo. Inne trasy, które podejmowały, to z Grand Harbour do Mellieħy lub Marfy, oraz z Mġarr do Marfy lub Saint Paul’s Bay. Przewoziły one pasażerów i towary pomiędzy oboma wyspami maltańskimi. Z Gozo na Maltę najczęściej przewożono produkty rolnicze, jak owoce, warzywa, jajka i drób, podczas gdy kursy powrotne z Malty na Gozo transportowały towary wytworzone, jak cement, napoje oraz piwo[3].
Ten rodzaj łodzi malowany był w kolorach zielonym, niebieskim, czerwonym i żółtym, podobnie do tradycyjnych luzzu. Jedna łódź, pomalowana na czarno, przewoziła zwłoki pomiędzy wyspami[3].
Wypadki[edytuj | edytuj kod]
Było kilka wypadków, w których gozańskie łodzie brały udział. Kilka z nich trafiło pod ogień karabinowy, kiedy przepływały w pobliżu strzelnicy Pembroke Rifle Ranges, chociaż kapitanowie łodzi byli zawczasu uprzedzeni przez władze wojskowe. W 1900 łódź z Gozo, używana do połowu lampuki, przewróciła się, zabijając jednego rybaka. Inna łódź w 1911 straciła maszt, lecz załoga zdołała zawinąć do St. George's Bay. W 1926 znaleziono pustą łódź dryfującą po wzburzonym morzu. Rzadko zdarzały się kolizje łodzi z holownikami lub większymi łodziami[2].
Podczas II wojny światowej łódź z Gozo „Stella Maris” została zniszczona przez nieprzyjacielską akcję.
Zanikanie łodzi[edytuj | edytuj kod]
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku regularna służba parowców zaczęła być konkurencyjna dla starych łodzi, których usługi przestały być opłacalne. Przetrwałe łodzie przeobrażone zostały w łodzie rybackie, lub zostały porzucone w porcie Mġarr[2].
Od 1979 Gozo Channel Company Limited prowadzi regularną służbę przewozową na Gozo, używając nowoczesnych promów typu ro-ro[4].
Ocalałe jednostki[edytuj | edytuj kod]
)_09_ies.jpg)
Zaledwie kilka łodzi gozańskich przetrwało do dzisiaj[5]. Jedną z nich jest „Sacra Famiglia” (G32), zbudowana w Kalkarze w 1933[6]. W latach siedemdziesiątych XX wieku stała się niezdatna do żeglugi i wylądowała w porcie Mġarr. Kadłub został ostatecznie zakupiony przez osobę prywatną, która chciała go sprzedać ministerstwu ds. Gozo. Został w końcu zakupiony przez Gozo Channel Company Limited, która przekazała go Wirt Għawdex i sponsorowała jego odbudowę. Po restauracji łodzi przez braci Caruana (synów jej oryginalnego budowniczego), została w 2014 umieszczona na stałej ekspozycji przy promenadzie Żewwieqa[7][8].
Inną zachowaną łodzią z Gozo jest „Maryanne”, zbudowana w Gela w 1960. Łódź pozostawała na Gozo do lutego 1983, kiedy została zakupiona przez firmę Captain Morgan Cruises. Wciąż należy do tego właściciela, i jest używana do rejsów wokół portu Marsamxett oraz Grand Harbour. „Maryanne” jest w dobrym stanie, lecz pozbawiono ją charakterystycznych masztów, oraz dodano pokład[9].
Może jeszcze być zachowanych dwie lub trzy łodzie, które zostały przekształcone w łodzie rybackie[2].
Dziedzictwo[edytuj | edytuj kod]
Gozańska łódź stała się symbolem wyspy Gozo[10], a na fladze oraz herbie wioski Qala widnieje łódź płynąca po wzburzonej wodzie[11]. Łodzie te można znaleźć również jako elementy logo różnych organizacji na Gozo, jak np. Gozo Philatelic Society[12] czy Imperial Gozo Yacht Club[13].
Popularna piosenka maltańskiego zespołu „New Cuorey” z lat siedemdziesiątych XX wieku, zatytułowana Id-Dgħajsa tal-Latini jest o gozańskiej łodzi[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Martin Morana: Bejn Kliem u Storja. Malta: Books Distributors Limited, 2011. ISBN 978-99957-0137-6. (malt.).
- ↑ a b c d e Joseph Muscat: The Gozo boat. Gozo Channel Co. Ltd. (za zgodą Fondazzjoni Patrimonju Malti, 1999. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-03)]. (ang.).
- ↑ a b Rites of passage. „Let's Gozo”, s. 16-17, czerwiec 2007. [zarchiwizowane z adresu 2018-06-12]. (ang.).
- ↑ History. Gozo Channel Co. Ltd.. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-29)]. (ang.).
- ↑ Angelo Dougall. The Gozo Boat - Extinction of a breed. „L-Imnara”. 2 (1), s. 13-15, sierpień 1983. Għaqda tal-Folklor. [zarchiwizowane z adresu 2019-01-22]. (ang.).
- ↑ Id-Dgħajsa Tal-Latini to dominate Mġarr Harbour again. [w:] The Malta Independent [on-line]. 2011-08-08. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-16)]. (ang.).
- ↑ Dgħajsa Tal-Latini. Wirt Għawdex. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-25)]. (ang.).
- ↑ ‘Dghajsa Tal-Latini’ fully restored & on display at the Zewwieqa Waterfront. [w:] Gozo News [on-line]. 2014-11-02. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-12)]. (ang.).
- ↑ Maryanne. Captain Morgan Cruises. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-27)]. (ang.).
- ↑ Gozo. gozoandmalta.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)]. (ang.).
- ↑ About Qala. Qala Local Council. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-08)]. (ang.).
- ↑ About Us. Gozo Philatelic Society. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-08)]. (ang.).
- ↑ Imperial Gozo Yacht Club. Facebook. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-30)]. (ang.).
- ↑ Michael J. Schiavone: Dictionary of Maltese Biographies Vol. 1 A-F. Pietà: Pubblikazzjonijiet Indipendenza, 2009, s. 189. ISBN 978-99932-91-32-9. (ang.).
