Ślimak winniczek
| Helix pomatia | |
| Linnaeus, 1758 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ślimak winniczek |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 Kraje Europy, w których stwierdzono występowanie gatunku | |
Ślimak winniczek (Helix pomatia) – gatunek lądowego ślimaka trzonkoocznego z rodziny ślimakowatych (Helicidae). Występuje w Europie, głównie południowo-wschodniej i centralnej. W Polsce pospolity niemal na całym niżu oraz pogórzu, w górach rzadszy, dochodzi tylko do regla dolnego. Zamieszkuje obszary o dużej wilgotności, lasy, parki, ogrody. Żywi się świeżymi liśćmi, stąd często uważany za szkodnika ogrodów. Zimuje w ściółce, ukryty pod roślinnością. Jest obojnakiem, kopuluje wiosną. Jaja składa w niewielkich dołkach w ziemi. Młode winniczki wylęgają się po około 3–5 tygodniach. Ślimak winniczek ma 54 chromosomy[2].
Opisano kilkadziesiąt podgatunków i form winniczka, jednak obecnie jest on zwykle uznawany za gatunek monotypowy[3][4]. W 2016 roku, w oparciu o badania genetyczne i morfologiczne, populację występującą na Bałkanach, w Rumunii oraz od południowo-wschodnich Czech przez Słowację po północne Węgry uznano za osobny gatunek Helix thessalica (wcześniej takson ten uznawany był za podgatunek winniczka lub był z nim synonimizowany)[4][5].
Pierwotny zasięg występowania tego ślimaka w Polsce obejmował prawdopodobnie jedynie południową Polskę (Małopolska, Górny Śląsk). Na pozostałe tereny został przeniesiony przez człowieka. Najbardziej przyczynili się do tego zakonnicy (m.in. cystersi), którzy począwszy od średniowiecza hodowali winniczka w ogrodach i parkach przyklasztornych. Używali oni mięsa tego ślimaka jako uzupełnienia ubogiej w białko diety, stosowanej podczas długotrwałych postów, gdyż – podobnie jak ryby – ślimaki były uważane za potrawę postną.
Winniczek to największy lądowy ślimak w Polsce o średnicy muszli przeciętnie ok. 5 cm. Bywa eksportowany z Polski do Francji, gdzie uważany jest za przysmak. Według danych z 2020 roku, Francja importowała około 30 000 ton ślimaków rocznie, głównie z krajów takich jak Maroko, Hiszpania, Rumunia, Turcja oraz Polska[6]. W niektórych rejonach Polski, z powodu nadmiernego eksportu, stał się gatunkiem rzadkim. Na terenie Polski jest objęty ochroną częściową[7][8][9]. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt zezwala na zbiór osobników o średnicy muszli nie mniejszej niż 30 mm w okresie od dnia 20 kwietnia do dnia 31 maja[9].
-
Kopulacja winniczków -
Oko winniczka -
Muszle winniczka -
Winniczki na pniu drzewa
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Helix pomatia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Praca zbiorowa: Tablice biologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2003, s. 297. ISBN 83-7350-029-4.
- ↑ MolluscaBase eds., Helix pomatia Linnaeus, 1758, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ a b Ondřej Korábek, Lucie Juřičková, Adam Petrusek, Splitting the Roman snail Helix pomatia Linnaeus, 1758 (Stylommatophora: Helicidae) into two: redescription of the forgotten Helix thessalica Boettger, 1886, „Journal of Molluscan Studies”, 82 (1), 2016, s. 11–22, DOI: 10.1093/mollus/eyv048 (ang.).
- ↑ Helix thessalica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ Skuteczne sposoby na ślimaki w ogrodzie [online], Agro Wiedza, 20 kwietnia 2023 [dostęp 2023-04-28] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2011 nr 237 poz. 1419). [dostęp 2015-02-02].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. Urbański: Krajowe ślimaki i małże. Warszawa: 1957.