Antygen: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

[wersja nieprzejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 02:49, 25 maj 2013

Antygen (źródłosłów niejasny: stgr. ἀντί anti - przeciw, γένος genos - ród, rodzaj; przytaczane także ang. antigen = antibody generator, generator przeciwciał)^[1] – substancja, która wykazuje^[2]:

immunogenność, czyli zdolność do wywołania przeciwko sobie odpowiedzi odpornościowej lub
antygenowość, czyli zdolność do wywołania w organizmie produkcji swoistych przeciwciał.

W bardziej ogólnym sensie antygen to każdy związek chemiczny, który może być wykryty za pomocą swoistych przeciwciał w różnych metodach diagnostycznych. Pojęcie antygenu jest szerokie i zależne od kontekstu. Przykładowo, mianem antygenu można określić całą komórkę bakteryjną lub tylko jedno z białek występujące na jej powierzchni.

Klasyfikacja

Ze względu na sposób aktywacji układu odpornościowego wyróżnia się dwa rodzaje antygenów ^[3]:

immunogeny - charakteryzujące się immunogennością i antygenowością,
hapteny - małe cząsteczki, wykazujące tylko antygenowość, niezdolne samodzielnie do wywołania odpowiedzi odpornościowej, chyba że występują jako element kompleksu z cząsteczkami o większych rozmiarach.

Inny sposób klasyfikacji antygenów uwzględnia udział limfocytów T w rozwoju odpowiedzi odpornościowej na daną substancję. W takim układzie wyróżniamy^[2]:

antygeny grasiczozależne, które wymagają udziału limfocytów T do wzbudzenia odpowiedzi,
antygeny grasiczoniezależne, nie wymagające udziału limfocytów T w indukcji odpowiedzi.

Antygeny można także podzielić ze względu na liczbę epitopów na pojedynczej cząsteczce antygenu rozpoznawanych przez dane przeciwciało ^[4]:

antygeny monowalentne (jednowartościowe), zawierające tylko jeden epitop i wiążące się z pojedynczym paratopem;
antygeny poliwalentne (wielowartościowe), posiadające wiele epitopów.

Należy zauważyć, iż niektórzy autorzy pod pojęciem antygenów poliwalentnych rozumieją duże antygeny posiadające wielokrotnie powtarzający się identyczny epitop, podczas gdy antygen posiadający wiele różnych epitopów określany jest wówczas jako multiwalentny ^[5]. Stosowana jest też nomenklatura, w której nie rozróżnia się multi- i poliwalentności, lecz wspomina się o antygenach multiwalentnych jednodeterminantowych (antygen z wieloma identycznymi epitopami) lub wielodeterminantowych (antygen z wieloma różnymi epitopami) ^[6]. Rozróżnienia te są istotne, bowiem wartościowość antygenu ma znaczenie zarówno dla aktywacji limfocytów B^[5], które wytwarzają przeciwciała, jak i dla możliwości tworzenia kompleksów immunologicznych (immunoprecypitacja) ^[4].

Można także dokonać podziału antygenów na podstawie "pokrewieństwa" z antygenami danego organizmu. Wyróżnia się wtedy autoantygeny, izoantygeny, aloantygeny oraz heteroantygeny. Takie rozróżnienie jest istotne zwłaszcza w transplantologii. Podział ten można także bardziej uogólnić, mówiąc jedynie o autoantygenach i antygenach nominalnych.

Inne pojęcia klasyfikujące lub wyróżniające określone rodzaje antygenów:

antygeny natywne - nie podlegają przetworzeniu w komórkach prezentujących antygen
alergeny - antygeny wywołujące reakcje alergiczne
superantygeny - antygeny wywołujące nieswoistą, masową aktywację limfocytów T prowadząco do wydzielania znacznych ilości cytokin
antygeny nowotworowe (neoantygeny) - antygeny charakterystyczne lub częściej występujące w przypadku komórek nowotworowych
tolerogeny - nie wywołują klasycznej odpowiedzi odpornościowej, ich podanie prowadzi do rozwoju tolerancji immunologicznej.

Odpowiedź odpornościowa na dany antygen może być modyfikowana przez obecność innego antygenu - zjawisko to nazywamy konkurencją antygenową.

Geneza terminu

Termin "antygen" ewoluował razem z pojęciem "przeciwciało" i nie jest jasne, kto użył go po raz pierwszy. Zwykle uważa się, że pojęcie zostało wprowadzone w 1899 r. przez Ladislasa Deutscha (Laszlo Detre), a upowszechnił je noblista Paul Ehrlich ^[1].

Zobacz też

↑ ^a ^b Lindenmann, Jean. Origin of the Terms 'Antibody' and 'Antigen'. „Scand. J. Immunol.”. 19 (4), s. 281–5, 1984. DOI: 10.1111/j.1365-3083.1984.tb00931.x. PMID: 6374880. [dostęp 2008-10-31].
↑ ^a ^b Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Witold Lasek, Tomasz Stokłosa: Immunologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 3. ISBN 978-83-01-15154-6.
↑ Thomas J. Kindt, Richard A. Goldsby, Barbara A. Osborne, Janis Kuby: Kuby immunology. New York: W.H. Freeman, 2007, s. 77. ISBN 1-4292-0211-4.
↑ ^a ^b William Paul: Fundamental immunology. Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams Wilkins, 2008, s. 157-163. ISBN 0-7817-6519-6.
↑ ^a ^b Tim Manser: Specialization and complementation of humoral immune responses to infection. Berlin: Springer, 2008, s. 19. ISBN 978-3-540-73900-5.
↑ Jacqueline D. Stanley: Essentials of immunology serology. Albany, NY: Delmar Thomson Learning, 2002, s. 168. ISBN 978-0-7668-1064-8.

{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[Lindenmann-1] Lindenmann, Jean. Origin of the Terms 'Antibody' and 'Antigen'. „Scand. J. Immunol.”. 19 (4), s. 281–5, 1984. DOI: 10.1111/j.1365-3083.1984.tb00931.x. PMID: 6374880. [dostęp 2008-10-31].

[Gołąb-2] Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Witold Lasek, Tomasz Stokłosa: Immunologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 3. ISBN 978-83-01-15154-6.

[Kuby-3] Thomas J. Kindt, Richard A. Goldsby, Barbara A. Osborne, Janis Kuby: Kuby immunology. New York: W.H. Freeman, 2007, s. 77. ISBN 1-4292-0211-4.

[paul-4] William Paul: Fundamental immunology. Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams Wilkins, 2008, s. 157-163. ISBN 0-7817-6519-6.

[specialization_and_complementation_of_humoral_immune_res_a01-5] Tim Manser: Specialization and complementation of humoral immune responses to infection. Berlin: Springer, 2008, s. 19. ISBN 978-3-540-73900-5.

[essentials_of_immunology_serology-6] Jacqueline D. Stanley: Essentials of immunology serology. Albany, NY: Delmar Thomson Learning, 2002, s. 168. ISBN 978-0-7668-1064-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 15: / Linia 15: @@
 * [[antygen grasiczoniezależny|antygeny grasiczoniezależne]], nie wymagające udziału limfocytów T w indukcji odpowiedzi.
-Antygeny można także podzielić ze względu na liczbę [[epitop]]ów na pojedynczej cząsteczce antygenu rozpoznawanych przez dane przeciwciało. Są to:
+Antygeny można także podzielić ze względu na liczbę [[epitop]]ów na pojedynczej cząsteczce antygenu rozpoznawanych przez dane przeciwciało <ref name=paul>{{Cytuj książkę | nazwisko = Paul | imię = William | tytuł = Fundamental immunology | data = 2008 | wydawca = Wolters Kluwer/Lippincott Williams  Wilkins | miejsce = Philadelphia  | isbn = 0-7817-6519-6 | strony = 157-163}}</ref>:
 * '''antygeny monowalentne (jednowartościowe)''', zawierające tylko jeden epitop i wiążące się z pojedynczym [[paratop]]em;
-* '''antygeny poliwalentne (wielowartościowe)''', posiadające wiele epitopów <ref name=paul>{{Cytuj książkę | nazwisko = Paul | imię = William | tytuł = Fundamental immunology | data = 2008 | wydawca = Wolters Kluwer/Lippincott Williams  Wilkins | miejsce = Philadelphia  | isbn = 0-7817-6519-6 | strony = 157-163}}</ref>.
+* '''antygeny poliwalentne (wielowartościowe)''', posiadające wiele epitopów.
+Należy zauważyć, iż niektórzy autorzy pod pojęciem antygenów poliwalentnych rozumieją duże antygeny posiadające wielokrotnie powtarzający się identyczny epitop, podczas gdy antygen posiadający wiele różnych epitopów określany jest wówczas jako multiwalentny <ref name="specialization_and_complementation_of_humoral_immune_res_a01">{{Cytuj książkę | nazwisko = Manser | imię = Tim | tytuł = Specialization and complementation of humoral immune responses to infection | data = 2008 | wydawca = Springer | miejsce = Berlin  | isbn = 978-3-540-73900-5 | strony = 19 }}</ref>. Stosowana jest też nomenklatura, w której nie rozróżnia się multi- i poliwalentności, lecz wspomina się o antygenach multiwalentnych jednodeterminantowych (antygen z wieloma identycznymi epitopami) lub wielodeterminantowych (antygen z wieloma różnymi epitopami) <ref name="essentials_of_immunology_serology">{{Cytuj książkę | nazwisko = Stanley | imię = Jacqueline D. | tytuł = Essentials of immunology  serology | data = 2002 | wydawca = Delmar Thomson Learning | miejsce = Albany, NY  | isbn = 978-0-7668-1064-8 | strony = 168 }}</ref>. Rozróżnienia te są istotne, bowiem [[wartościowość]] antygenu ma znaczenie zarówno dla aktywacji [[limfocyt B|limfocytów B]]{{r|specialization_and_complementation_of_humoral_immune_res_a01}}, które wytwarzają przeciwciała, jak i dla możliwości tworzenia [[kompleks immunologiczny|kompleksów immunologicznych]] ([[immunoprecypitacja]]) {{r|paul}}.
 Można także dokonać podziału antygenów na podstawie "pokrewieństwa" z antygenami danego organizmu. Wyróżnia się wtedy [[autoantygen]]y, [[izoantygen]]y, [[aloantygen]]y oraz [[heteroantygen]]y. Takie rozróżnienie jest istotne zwłaszcza w [[Przeszczepianie narządów|transplantologii]]. Podział ten można także bardziej uogólnić, mówiąc jedynie o autoantygenach i [[antygen nominalny|antygenach nominalnych]].