Medycyna oparta na faktach: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne redakcyjne
m drobne redakcyjne
Linia 15: Linia 15:


Amerykańska fundacja ABIM w ramach kampanii ''Choosing Wisely'' publikuje listę rozpowszechnionych w środowisku lekarskim terapii lub analiz, które w świetle badań naukowych są nieuzasadnione lub nieskuteczne<ref>{{cytuj stronę |url=http://choosingwisely.org/?page_id=13 |tytuł=Five Things Physicians and Patients Should Question |opublikowany=ABIM}}</ref>.
Amerykańska fundacja ABIM w ramach kampanii ''Choosing Wisely'' publikuje listę rozpowszechnionych w środowisku lekarskim terapii lub analiz, które w świetle badań naukowych są nieuzasadnione lub nieskuteczne<ref>{{cytuj stronę |url=http://choosingwisely.org/?page_id=13 |tytuł=Five Things Physicians and Patients Should Question |opublikowany=ABIM}}</ref>.

Stosowanie podejścia EBM nie rozwiązało takich negatywnych aspektów jak błędne dowody czy wpływ ukrytych interesów w publikowaniu badań naukowych, które są coraz bardziej wyszukane i trudniejsze do wykazania. Nie przesądza to o tym, że model EBM okazał się bezwartościowy, jednak niezbędny wydaje się powrót do zasad EBM, etycznych aspektów leczenia chorych, indywidualnych i zrozumiałych procedur raczej niż sztywnych reguł postępowania<ref>{{Cytuj pismo | autor = Trisha Greenhalgh, Jeremy Howick, Neal Maskrey | tytuł = Evidence based medicine: a movement in crisis? | czasopismo = BMJ | data = Published 13 June 2014 | url = http://www.bmj.com/content/bmj/348/bmj.g3725.full.pdf | doi = 10.1136/bmj.g3725}}</ref>.


== EBM - Metody postępowania ==
== EBM - Metody postępowania ==

Wersja z 03:47, 8 lip 2014

Medycyna oparta na faktach, medycyna oparta na dowodach (ang. Evidence-based medicine, EBM) – skrupulatne, precyzyjne i roztropne wykorzystywanie w postępowaniu klinicznym najlepszych dostępnych dowodów naukowych[1] dotyczących skuteczności, efektywności i bezpieczeństwa. Dowodów takich dostarczają wyniki wiarygodnych badań eksperymentalnych (skuteczność i bezpieczeństwo) oraz badań obserwacyjnych (efektywność i bezpieczeństwo). Medycyna oparta na faktach umożliwia więc klinicystom korzystanie z najlepszej dostępnej wiedzy pochodzącej z systematycznych badań naukowych[1].

Historia

Jako protoplastę EBM wskazuje się wiedeńskiego lekarza Ignaza Semmelweisa, który w 1840 roku na podstawie badań statystycznych skorelował śmiertelność kobiet na wydziale położniczym z wcześniejszą pracą lekarzy w prosektorium i na tej podstawie wysnuł wniosek, że zakażenia poporodowe muszą być powodowane przez jakiś czynnik zakaźny przenoszony przez lekarzy. Dzięki tej obserwacji Semmelweis był w stanie obniżyć śmiertelność w połogu z 12% do 2% przez wprowadzenie procedury dezynfekcji rąk przez lekarzy opuszczających prosektorium[2], pomimo że nie potrafił precyzyjnie wyjaśnić mechanizmu zakażenia (Ludwik Pasteur opisał go dopiero 20 lat później).

Uważa się, że EBM rozwinęła się w latach 80. na McMaster University w Kanadzie[3] jako reakcja na powszechną w medycynie dominację paradygmatu opartego na naukach podstawowych (patofizjologia, biochemia). Wywodzi się z epidemiologii klinicznej, dyscypliny zajmującej się problematyką eksperymentu medycznego i oceną wiarygodności badań klinicznych.

Współczesność

W skład EBM wchodzi m.in. typologia poszczególnych rodzajów klinicznych badań naukowych (np. badania obserwacyjne, badania eksperymentalne) wraz z charakterystyką ich wiarygodności, wyszukiwanie publikacji naukowych (charakterystyki dostępnych baz informacji medycznej, np. MedLine[4], EMBASE ), podstawy biostatystyki, zasady sporządzania badań wtórnych, takich jak przeglądy systematyczne czy metaanaliz. Inne polskie odpowiedniki terminu EBM to „medycyna oparta na faktach”, „ewaluacja badań medycznych” czy też POWAP – praktyka oparta na wiarygodnych i aktualnych publikacjach – jednak tłumaczenia te nie oddają pierwotnego znaczenia terminu[5].

EBM nie ogranicza się jednak do operowania statystyką i metodami epidemiologii; oryginalne sformułowanie twórcy EBM G. Guyatta „best available evidence” nie wyklucza bowiem korzystania np. z mniej wiarygodnych doniesień naukowych (np. opisy przypadków), o ile lepsze nie istnieją lub nie są w danym momencie dostępne. Czyni to EBM nurtem otwartym na nowe koncepcje, o czym świadczy ewolucja „medycyny opartej na faktach” z buntowniczo nastawionego nurtu lat 80. do obecnie dominującego integracyjnego podejścia.

Owo integracyjne podejście, określane niekiedy żartobliwie jako medicine based evidence (fakty oparte na medycynie) rehabilituje rolę indywidualnego doświadczenia lekarza i patofizjologii oraz wartości pacjenta jako równoprawnych z dowodami naukowymi czynników w podejmowaniu decyzji medycznych.

Amerykańska fundacja ABIM w ramach kampanii Choosing Wisely publikuje listę rozpowszechnionych w środowisku lekarskim terapii lub analiz, które w świetle badań naukowych są nieuzasadnione lub nieskuteczne[6].

Stosowanie podejścia EBM nie rozwiązało takich negatywnych aspektów jak błędne dowody czy wpływ ukrytych interesów w publikowaniu badań naukowych, które są coraz bardziej wyszukane i trudniejsze do wykazania. Nie przesądza to o tym, że model EBM okazał się bezwartościowy, jednak niezbędny wydaje się powrót do zasad EBM, etycznych aspektów leczenia chorych, indywidualnych i zrozumiałych procedur raczej niż sztywnych reguł postępowania[7].

EBM - Metody postępowania

Proces postępowania w EBM można streścić w następujących pięciu krokach[8]

  • Sprowadzenie problemu do postaci prawidłowo sformułowanego pytania; wymaga to krytycznego stawiania pytań, zaplanowania badania i określenia mocy dowodów[9]
  • Systematyczne pozyskiwanie najlepszych dostępnych dowodów
  • Krytyczna ocena spójności wewnętrznej dowodów[10], z uwzględnieniem następujących elementów:
- błędy systematyczne wynikające z niewłaściwego doboru próby, zakłócenia przebiegu informacji i wpływu zmiennych interweniujących
- ilościowe aspekty rozpoznania i leczenia
- wpływ wielkości próby na wyniki badania
- kliniczne znaczenie wyników badania
- możliwości uogólniania wyników badania
  • Zastosowanie wyników badania w praktyce[11]
  • Ocena skuteczności[12]

Inne dziedziny

Pojęcie EBM zostało z czasem uwzględnione w innych dziedzinach klinicznych, takich jak: pielęgniarstwo, stomatologia, fizjoterapia, farmakologia itd. W efekcie powstało określenie EBHC - „Evidence Based Health Care”, czyli „opieka oparta na wiarygodnych i aktualnych publikacjach”.

Powstało również pojęcie EBNP – „Evidence Based Nursing Practice”, czyli „opieka pielęgniarska oparta na faktach”. EBNP wdraża podobne zasady jak EBM promując rozwiązywanie dylematów klinicznych, pielęgnacyjnych w oparciu o wykorzystanie oryginalnych doniesień. Wiarygodnych doniesień naukowych dostarcza baza Cochrane (Cochrane Library), czy elektroniczny podręcznik UpToDate, baza Medline[13].

Postuluje się także rozszerzenie działań „opartych na dowodach” na politykę społeczną[14] („evidence based policy”) i tworzenie prawa („prawo oparte na dowodach”)[potrzebny przypis].

  1. ↑ a b David L Sackett, William M C Rosenberg, J A Muir Gray, R Brian Haynes, W Scott Richardson. Evidence based medicine: what it is and what it isn't. „BMJ 1996;312:71”. 312, s. 71, 1996. DOI: http://dx.doi.org/10.1136/bmj.312.7023.71. (ang.). 
  2. ↑ Ian Ayres: Super Crunchers. 2008. ISBN 978055338473.
  3. ↑ Victor M. Montori, Gordon H. Guyatt. Progress in Evidence-Based Medicine. „JAMA”. 300 (15), s. 1814-1816, 2008. DOI: 10.1001/jama.300.15.1814. (ang.). 
  4. ↑ Baza artykułów MedLine. [dostęp 8.12.2009].
  5. ↑ Według Polskiego Instytutu EBM.
  6. ↑ Five Things Physicians and Patients Should Question. ABIM.
  7. ↑ Trisha Greenhalgh, Jeremy Howick, Neal Maskrey. Evidence based medicine: a movement in crisis?. „BMJ”, Published 13 June 2014. DOI: 10.1136/bmj.g3725. 
  8. ↑ Martin Dawes, William Summerskill, Paul Glasziou et al.. Sicily statement on evidence-based practice. „BMC Medical Education”. 5 (1), s. 1-7, 2005. DOI: 10.1186/1472-6920-5-1. 
  9. ↑ David L Sackett, William M C Rosenberg,. The need for evidence-based medicine. „J R Soc Med”. 88, s. 620-624, 1995. (ang.). 
  10. ↑ Parkes J, Hyde C, Deeks JJ, Milne R. Teaching critical appraisal skills in health care settings (Review). „The Cochrane Library”, 2001. DOI: 10.1002/14651858.CD001270. 
  11. ↑ Epling J, Smucny J, Patil A, Tudiver F. Teaching evidence-based medicine skills through a residency-developed guideline. „Fam Med”. 34 (9), s. 646–8, October 2002. 
  12. ↑ Jamtvedt G, Young JM, Kristoffersen DT, Thomson O'Brien MA, Oxman AD. Audit and feedback: effects on professional practice and health care outcomes. „Cochrane Database Syst Rev”, s. CD000259, 2003. DOI: 10.1002/14651858.CD000259. 
  13. ↑ Europejskie Centrum Kształcenia Podyplomowego: Evidence Based Nursing - co to jest?. Wrocław, 2011.
  14. ↑ Nick Black: Evidence based policy: proceed with care. BMJ, 2001.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Medycyna_oparta_na_faktach&oldid=39834077”